Leguanen zijn dare devils: ze raften gerust het hele Caribisch gebied door op een stuk drijfhout. Maar de Fiji-leguanen zijn de echte pro’s. Zij hebben, al door het water zeilend, vanuit Noord-Amerika de Fiji-eilanden weten te bereiken.
Ergens rond de 34 miljoen jaar geleden zijn ze over zee vertrokken vanaf de westkust van Noord-Amerika. Zo’n 8000 kilometer verder bereikten ze pas weer land. Dat was Fiji, een geïsoleerde eilandengroep in de Stille Zuidzee ongeveer 2600 kilometer ten noorden van Nieuw-Zeeland. Het is, zover bekend, de langste transoceanische verspreiding van alle gewervelde landdieren, schrijven biologen van de University of California, Berkeley, en de University of San Francisco (USF).
Volgens hun nieuwe studie viel de aankomst van de voorouders van de Fiji-leguanen samen met het ontstaan van de vulkanische eilanden. Dat dit zo’n 34 miljoen jaar geleden moet zijn gebeurd, is gebaseerd op het moment waarop de Fiji-leguanen genetisch begonnen af te wijken van hun naaste verwanten, de Noord-Amerikaanse woestijnleguanen.
Raadsel waar ze vandaan kwamen
Het was lange tijd een raadsel hoe de Fiji-leguanen op de geïsoleerde eilanden terecht konden komen. Eerst werd er gedacht dat er nog een oudere soort was, die rond de Stille Oceaan leefde, of dat ze vanuit Zuid-Amerika via Antarctica en zelfs Australië zijn gereisd.
Maar de nieuwe analyse maakt korte metten met deze theorieën. “We ontdekten dat de Fiji-leguanen het nauwst verwant zijn aan de Noord-Amerikaanse woestijnleguanen en dat de Fiji-leguanen zich relatief recent hebben afgesplitst, namelijk rond of vlak na de tijd dat vulkanische activiteit de eilanden vormde”, zegt hoofdonderzoeker Simon Scarpetta.
Spectaculaire reis
“Dat ze rechtstreeks vanuit Noord-Amerika Fiji bereikten, lijkt gek”, aldus onderzoeker Jimmy McGuire, hoogleraar biologie aan UC Berkeley. “Maar alternatieve modellen waarin kolonisatie plaatsvond vanuit aangrenzende gebieden werken niet echt voor dit tijdsbestek, omdat we weten dat de dieren in de laatste 34 miljoen jaar op Fiji aankwamen. Zodra er dus land verscheen waar Fiji nu ligt, kunnen deze leguanen het gekoloniseerd hebben. Wat de exacte timing echter ook was, de gebeurtenis zelf was spectaculair.”
Denk er maar eens over na: met een echte zeilboot is het al een hele toer om vanuit Californië de Stille Oceaan dwars over te steken en helemaal naar de zuidkant van de aardbol te varen waar Fiji ligt. Een leguaan, of waarschijnlijk een groep leguanen, moest in die tijd op een stuk drijfhout de evenaar over om de eilanden te bereiken. Leguanen zijn gelukkig grote planteneters, die gewend zijn aan lange periodes zonder voedsel en water. En als het drijfhout bestond uit ontwortelde bomen, heeft het vlot zelf misschien voor voedsel gezorgd. Maar dan nog: het is ongelooflijk dat ze dat overleefd hebben. “Je kunt je voorstellen dat een soort cycloon bomen omverwierp waar een stel leguanen en misschien hun eieren in zaten, en dat ze dan de oceaanstromingen volgen en zo overvaren”, probeert Scarpetta de bizarre reis te verklaren.
DNA verzamelen
De onderzoeker verzamelde DNA-sequenties van meer dan 4000 genen en weefselmonsters van meer dan 200 leguanen, opgeslagen in musea over de hele wereld. Bij de vergelijking van deze gegevens viel één resultaat meteen op: de Fiji-leguanen zijn het nauwst verwant aan de leguanen van het geslacht Dipsosaurus, oftewel de Noord-Amerikaanse woestijnleguaan, die is aangepast aan de verzengende hitte van de woestijnen in het zuidwesten van de VS en Noord-Mexico.
“Leguanen en in het bijzonder woestijnleguanen zijn bestand tegen uithongering en uitdroging. Mijn gedachte was dat als een gewerveld dier of een hagedis een reis van 8000 kilometer over de Stille Oceaan zou kunnen overleven op drijvende vegetatie, een voorouder van de woestijnleguaan de beste kansen zou hebben”, vertelt Scarpetta.
Niet uit Zuid-Amerika
De analyse bepaalde dat de twee afstammingslijnen, Brachylophus en Dipsosaurus, ongeveer 34 miljoen jaar geleden uiteen gingen. Dit komt niet overeen met eerdere theorieën over de oorsprong van de Fiji-leguanen. “Als je niet precies weet waar Brachylophus aan de basis van de stamboom past, dan kan hun oorsprong bijna overal liggen”, stelt McGuire. “Het was daarom gemakkelijk voor te stellen dat Brachylophus uit Zuid-Amerika kwam, aangezien we al zee- en landleguanen op de Galápagos-eilanden hebben die vrijwel zeker vanaf het vasteland daarheen zijn verspreid.”
Met de nieuwe analyse kan een Zuid-Amerikaanse oorsprong echter worden uitgesloten. En omdat de Fiji-eilanden ongeveer 34 miljoen jaar geleden uit de zee oprezen, kunnen de leguanen toevallig kort daarna daar zijn aangekomen.
Bedreigde soort
Op dit moment gaat het niet zo goed met de leguanen op Fiji, die nog altijd geïsoleerd in het midden van de Stille Oceaan voortleven. De vier soorten die op Fiji en Tonga voorkomen, worden als bedreigd beschouwd, voornamelijk vanwege habitatverlies, predatie door invasieve ratten en exploitatie door smokkelaars.
