Deze drie risicofactoren vergroten kans op dementie het meest

Een op de drie vrouwen en een op de zeven mannen krijgen ooit dementie. Er is nog geen medicijn dus is onze beste kans om zoveel mogelijk risicofactoren te vermijden. Onderzoekers van Oxford hebben er maar liefst 161 op een rijtje gezet en concluderen dat er drie duidelijk het schadelijkst zijn.

De geleerde Britten keken naar de hersenscans van 40.000 mensen van 45 jaar en ouder. Ze komen aan die data doordat ze de beschikking hadden over de UK Biobank. Dat is een enorm groot en langlopend gezondheidsonderzoek in het Verenigd Koninkrijk waarvoor zeker een half miljoen Britten jarenlang worden gevolgd. Het is ook een belangrijke bron voor bijvoorbeeld kankeronderzoek.

Luchtvervuiling, alcohol en diabetes
De 161 risicofactoren clusterden de Oxford-wetenschappers in vijftien categorieën: bloeddruk, cholesterol, diabetes, gewicht, alcoholgebruik, roken, depressie, ontstekingen, vervuiling, gehoorverlies, slaap, sociaal contact, eetpatroon, lichaamsbeweging en opleidingsniveau. Drie factoren sprongen eruit: diabetes, verkeersgerelateerde luchtvervuiling en alcoholgebruik.

Zwakke plek in je hersenen
Om tot die conclusie te komen, is ingezoomd op een zwakke plek in het brein: een specifiek netwerk van hersengebieden, dat gericht is op zogenoemd hogere orde-denken, zoals analyseren, creatief zijn en evalueren. Dit hersengebied ontwikkelt zich pas aan het eind van de puberteit en veroudert sneller dan de rest van je hersenen. Het netwerk is ook bijzonder gevoelig voor schizofrenie en alzheimer. In de nieuwe studie, die in Nature verscheen, onderzochten de wetenschappers de genetische en aanpasbare invloeden op dit fragiele hersengebied door naar de eerder genoemde hersenscans te kijken.

“We weten dat een constellatie van hersengebieden eerder achteruitgaat bij het ouder worden en in deze studie hebben we aangetoond dat deze specifieke hersengedeelten het kwetsbaarst zijn voor diabetes, verkeersgerelateerde luchtvervuiling – een groeiende en grote factor bij dementie – en alcohol”, zegt hoofdonderzoeker professor Gwenaëlle Douaud.

Ongrijpbaar antigeen
“We hebben ontdekt dat verscheidene variaties in het genoom dit hersennetwerk beïnvloeden en ze worden in verband gebracht met hart- en vaatziekten, schizofrenie, alzheimer en parkinson, maar ook met de twee antigenen van een weinig bekende bloedgroep, het ongrijpbare XG-antigeensysteem, wat een volledig nieuwe en onverwachte bevinding was.”

Dat verdient enige uitleg. Die komt van medeonderzoeker professor Lloyd Elliott: “In feite bevinden twee van de zeven genetische vondsten zich in dit specifieke gebied dat de genen van de XG-bloedgroep bevat, een heel atypisch hersengedeelte, omdat het wordt gedeeld door zowel X- als Y-chromosomen. Dit is erg intrigerend, omdat we nog niet veel weten over deze delen van het genoom. Ons werk toont aan dat er voordeel zit in het verder ontdekken van dit genetische terra incognita.”

Maar daar hebben we in de praktijk voorlopig nog niet veel aan. We kunnen wel wat met de risicofactoren die zijn aangeduid als het meest gevaarlijk. “Wat deze studie speciaal maakt is dat we de unieke bijdrage van iedere risicofactor hebben bestudeerd door naar ze allemaal samen te kijken. Zo konden we de resulterende achteruitgang van de specifieke zwakke plek in de hersenen meten. Door deze alomvattende holistische benadering, waarbij we ook gecorrigeerd hebben voor leeftijd en geslacht, zijn er drie risicofactoren komen bovendrijven die het schadelijkst zijn: diabetes, luchtvervuiling en alcohol”, klinkt het nogmaals.

Je kunt dus zelf in actie komen om je kans op dementie te verkleinen. Aan luchtvervuiling kun je in een dichtbevolkt land als Nederland niet zoveel doen. Maar waar je wel voor kunt zorgen is dat je geen diabetes krijgt door op een gezond gewicht te blijven. Ook kun je minderen met alcohol. Heel misschien ben je die nare ziekte dan te slim af.