Mensapen, ze heten niet voor niets zo. Steeds weer blijkt hoeveel ze op ons lijken. Nieuw onderzoek toont aan dat chimpansees op dezelfde manier gereedschap selecteren als onze menselijke voorouders.
Ook chimpansees hebben soms zin om een nootje te kraken. Onderzoekers wilden weleens zien hoe ze dat deden. Er bleken verrassend veel overeenkomsten met de werkwijze van de eerste mensen.
De eerste gereedschappen
Het oudste bekende gebruik van stenen gereedschap dateert van ongeveer 2,5 miljoen jaar geleden. Het wordt toegeschreven aan de Oldowan-mensachtigen. Zij gebruikten stenen als hakbijlen, schrapers en eenvoudige snijwerktuigen. Een eerdere studie van teruggevonden gereedschappen laat zien dat deze voorouders bewust stenen selecteerden voor specifieke doeleinden en dat er mogelijk kennis over het maken en gebruiken van deze gereedschappen van generatie op generatie werd doorgegeven.
Nu vroegen de onderzoekers zich af of vergelijkbaar gebruik van gereedschappen voorkomt bij moderne chimpansees. Daarom gingen ze testen hoe chimpansees stenen kiezen om noten te kraken.
Hamer en aambeeld
Kort gezegd gebruikt een chimpansee daarvoor twee gereedschappen: een hamer en een aambeeld. Het dier houdt de hamer in de hand en slaat er krachtig mee op een noot die op het aambeeld ligt. De stenen die hij als hamer gebruikt, selecteert de chimpansee op basis van hun gewicht en vorm, terwijl stenen die als aambeeld dienen worden gekozen op basis van hun vermogen om de klappen van de hamer te weerstaan en om te voorkomen dat de noot wegschiet in plaats van splijt.
De onderzoekers boden vooraf opgemeten en gewogen stenen aan de chimpansees aan. Ze noteerden de elasticiteit, hardheid, rebound tijdens slagen, grootte, gewicht en vorm van de stenen. Door nauwkeurig te observeren hoe chimpansees stenen als gereedschap kozen en hoe effectief de gekozen gereedschappen waren, ontdekten de onderzoekers dat de chimpansees hun keuze baseerden op de eigenschappen van de stenen, in plaats van op hun uiterlijk. Zo kozen ze bijvoorbeeld hardere stenen als hamers en zachtere stenen als aambeelden. Ook viel op dat jongere chimpansees de gereedschappen gebruikten die eerder door oudere chimpansees waren gebruikt, wat wijst op de mogelijkheid dat de keuze voor gereedschap wordt aangeleerd en doorgegeven.
Conclusie volgens de wetenschappers: de moderne chimpansees kiezen op dezelfde manier voor bepaalde stenen als gereedschap, als oude mensachtigen. Weer iets waarin we bijzonder veel op de apen lijken!
Chimpansees kunnen natuurlijk niet praten, maar hun manier van communiceren lijkt wél verrassend veel op de onze. Zo schreven we eerder hoe de timing van de mensapen in een gesprek vergelijkbaar is met die van mensen, met korte pauzes van ongeveer 120 milliseconden tussen een gebaar en de reactie daarop. Gedragsreacties op de gebaren waren iets trager. “De overeenkomsten met menselijke gesprekken laten een duidelijk beeld zien: de interacties tussen de wilde chimpansees zijn echte gebarenuitwisselingen, waarbij de reacties afhankelijk zijn van de gebaren van hun gesprekspartners in de beurt ervoor”, schreven de onderzoekers destijds. “We zagen ook wat kleine verschillen in gespreksritme tussen de vijf chimpanseegemeenschappen. Dat is iets wat we ook bij mensen zien: sommige culturen hebben langzamere of juist snellere praters”, legt Badihi uit. “Het is fascinerend dat we zowel onze universele timing als subtiele culturele verschillen lijken te delen met onze verre achterneven. Bij mensen zijn het bijvoorbeeld de Denen die nogal langzaam reageren, en bij oostelijke chimpansees is dat de Sonso-gemeenschap in Oeganda.”
