Eerder werd gedacht dat mensen van dit bizarre, microscopische wezentje afstamden. Maar we kunnen opgelucht ademhalen: het mysterieuze organisme blijkt toch meer verwant aan de krab, dan aan ons.
Enkele jaren geleden stuitten wetenschappers op een bijzondere ontdekking. In het midden van China, op een plek waar ooit een ondiep water te vinden was, vonden ze de resten van Saccorhytus; een eigenaardig, stekelig wezentje, dat er een beetje uitziet als een boze Minion. Na verdere analyse concludeerden de onderzoekers dat dit merkwaardige prehistorische organisme zelfs de oudste voorouder van de mens moest zijn. Maar een nieuwe studie verbant die theorie nu naar het rijk der fabelen.
Saccorhytus
Dat Saccorhytus er wat opmerkelijk uitziet, is bijna een understatement. Het prehistorische organisme had een ovaalvormig lichaam en een grote mond, omringd door stekels en gaatjes. Maar misschien wel het meest bizarre, is dat er geen enkel bewijs is dat Saccorhytus een anus had. Het suggereert dat afvalstoffen door de mond werden uitgescheiden – een niet hele frisse gedachte.
Dat deze ‘boze Minion zonder anus’ aan ons verwant is, lijkt misschien niet aannemelijk. Toch is dat precies wat onderzoekers eerder concludeerden. De gaatjes rond zijn mond werden namelijk gezien als voorlopers van de kieuwen die we vandaag de dag bij vissen zien. Dit is een primitief kenmerk van de Deuterostomia – ook wel nieuwmondige genoemd – een superstam waaronder tal van subgroepen thuis te brengen zijn, waaronder de gewervelden en dus de mensen. Saccorhytus zou de meest primitieve nieuwmondige zijn die tot op heden is teruggevonden. En dus zou deze ‘Minion’ de oudste voorouder van de mens vertegenwoordigen.
Studie
Een nieuwe studie trekt deze conclusie echter ernstig in twijfel. De onderzoekers bogen zich over 500 miljoen jaar oude fossielen, gevonden in China. “Sommige fossielen zijn zo perfect bewaard gebleven, dat ze er bijna levend uitzien,” aldus onderzoeker Yunhuan Liu. De onderzoekers maakten vanuit verschillende hoeken honderden röntgenfoto’s. Vervolgens vervaardigden ze met behulp van krachtige computers gedetailleerde 3D-modellen.
Stekels
Het leidt tot een opvallende ontdekking. Want na een uitgebreide analyse stelt het team dat de gaatjes rond de mond niet de voorlopers van kieuwen, maar de overblijfsels van stekels zijn, die door de tand des tijds zijn afgebroken. “We denken dat Saccorhytus met behulp van deze stekels onder andere prooien ving,” suggereert onderzoeker Huaqiao Zhang.
Ecdysozoa
We kunnen dus opgelucht ademhalen. Want het betekent dat mensen toch niet van dit opmerkelijke wezentje afstammen. Saccorhytus maakt waarschijnlijk deel uit van een heel andere stamboom. Welke dat is? De onderzoekers denken dat Saccorhytus in feite onder de Ecdysozoa geschaard kan worden; een superstam van protostome dieren, waartoe de geleedpotigen en rondwormen behoren. “We hebben veel alternatieve groepen overwogen waaraan Saccorhytus verwant zou kunnen zijn,” vertelt onderzoeker Philip Donoghue. “Denk aan koralen, anemonen en kwallen die ook een mond maar geen anus hebben. In onze zoektocht hebben we de anatomie van Saccorhytus vergeleken met alle andere levende groepen dieren. Uiteindelijk vonden we overeenkomsten met geleedpotigen en hun verwanten, de groep waartoe ook insecten, krabben en rondwormen behoren.”
Anus
Saccorhytus‘ gebrek aan een anus is een intrigerend kenmerk van dit microscopische, oude organisme. Maar deze eigenschap is ook belangrijk vanuit de evolutionaire biologie. Hoe de anus ontstond – en in sommige gevallen ook weer verdween – draagt namelijk bij aan ons begrip van hoe de lichamen van dieren evolueerden. Kortom, dat Saccorhytus niet tot de Deuterostomia, maar tot de Ecdysozoa behoort, brengt belangrijke wijzigingen aan in de vroege fylogenetische stamboom en verandert ons begrip van hoe het leven zich ontwikkelde. Bovendien vertelt het ons dat er tevens organismen tot de superstam Ecdysozoa behoorden die niet over een anus beschikten.
“Dit is een heel onverwacht nieuw inzicht,” zegt onderzoeker Shuhai Xiao. “Geleedpotigen hebben namelijk doorgaans een darm die zich uitstrekt van de mond tot de anus. Maar Saccorhytus is er in evolutionaire termen op achteruit gegaan. Hij heeft zich van de anus ontdaan, die zijn voorouders waarschijnlijk wel hadden geërfd.” Het maakt het organisme eigenlijk nog mysterieuzer. “We weten nog steeds niet de precieze plek van Saccorhytus in de boom des levens,” vervolgt Xiao. “Maar mogelijk weerspiegelt het de voorouderlijke toestand waaruit alle leden van deze diverse groep zijn geëvolueerd.”
