De kroon op de enerverende ontdekkingsreis door het universum.
Nog niet eens zo lang geleden leefden we in een universum met slechts een klein aantal bekende planeten, die allemaal om onze zon draaien. Dat veranderde in 1992, toen astronomen bekend maakten dat ze voor het eerst enkele planeten buiten ons zonnestelsel hadden ontdekt. Nu komen onderzoekers met een bijzondere kosmische mijlpaal. Want hoewel het aantal bekende exoplaneten al een tijdje tegen de 5000 aan schurkte, is het nu officieel: we hebben de 5000 gepasseerd!
Kosmische mijlpaal
Die bijzondere grens werd enkele dagen geleden gepasseerd, toen 65 nieuwe exoplaneten werden toegevoegd aan het prestigieuze NASA Exoplanet Archive. Hierin worden ontdekkingen van exoplaneten geregistreerd die zijn bevestigd met behulp van meerdere detectiemethoden of analytische technieken. Het betekent dat we op dit moment van het bestaan afweten van maar liefst 5000 planeten buiten ons zonnestelsel! Een prachtige kosmische mijlpaal en een kroon op de 30-jarige enerverende ontdekkingsreis door het universum. “Het is niet zomaar een getal,” zegt onderzoeker Jessie Christiansen. “Elk van deze exoplaneten is een nieuwe wereld, een gloednieuwe planeet. Ik word enthousiast van allemaal, omdat we er in feite nog niets van weten.”
Terug in de tijd
Het begon allemaal op 22 januari 1992, toen de Poolse astronomen Aleksander Wolszczan en Maciej Konacki twee exoplaneten aan het licht brachten: PSR B1257+12 c (Poltergeist) en PSR B1257+12 d (Phobetor). Dit waren overigens direct hele vreemde en bizarre werelden, want deze twee planeten cirkelen rond een pulsar – een snel draaiende neutronenster die ontstaat wanneer grote sterren aan het einde van hun leven komen en exploderen. Astronomen kwamen de eerste twee exoplaneten op het spoor door kleine veranderingen in de timing van de pulsen te meten. Het was revolutionair. “Het opende in wezen alle sluizen,” vertelt Wolszczan. “Als je planeten rond een neutronenster kunt vinden, moeten ze eigenlijk overal zijn.”
Exoplaneten
Niets bleek minder waar. En in de jaren die volgden werd die aanname ruimschoots bewezen. In de loop van slechts enkele decennia werden er – met name dankzij ruimtetelescoop Kepler – duizenden (kandidaat-)exoplaneten ontdekt; stuk voor stuk bijzondere werelden. Tot de meer dan 5000 planeten die tot nu toe zijn gevonden, behoren bijvoorbeeld kleine, rotsachtige werelden zoals de aarde, maar ook gasreuzen die vele malen groter zijn dan Jupiter. Ook worden er zogenaamde ‘hete Jupiters’ ontdekt; gasreuzen met verzengende temperaturen die – in tegenstelling tot de gasreuzen die we uit ons eigen zonnestelsel kennen – heel dicht bij hun ster staan. Ook bestaan er zogenoemde ‘superaardes’; rotsachtige werelden die groter zijn dan de onze en ‘mini-Neptunussen’; kleinere versies van Neptunus. Voeg aan deze mix ook nog planeten toe die om twee sterren tegelijk draaien en planeten die koppig rond ingestorte overblijfselen van dode sterren cirkelen en het beeld is compleet.
Overigens zijn die 5000 bekende exoplaneten hoogstwaarschijnlijk nog maar het topje van de ijsberg. Want ons sterrenstelsel bevat mogelijk honderden miljarden planeten. En dus wachten er nog vele op ontdekking.
Nieuw tijdperk
Tegelijkertijd stelt Wolszczan dat we onderhand een nieuw tijdperk ingaan, dat verder reikt dan alleen het toevoegen van nieuwe planeten aan de lijst. Dankzij planetenjager TESS, de onlangs gelanceerde James Webb-telescoop en de nog in aanbouwde zijnde Nancy Grace Roman Space Telescope die in 2027 gelanceerd wordt, kunnen ontdekte exoplaneten namelijk ook gekarakteriseerd worden. Door het licht van de atmosferen van de exoplaneten op te vangen en uit te lezen welke gassen aanwezig zijn, kan worden achterhaald of een planeet leefbaar is of zelfs bewoond wordt.
Leven
Het betekent dat de kans dat we op buitenaards leven stuiten, steeds groter wordt. “Naar mijn mening is het onvermijdelijk dat we ergens ‘een soort’ leven zullen vinden – hoogstwaarschijnlijk een primitief soort,” zegt Wolszczan. “Het nauwe verband tussen de chemie van het leven op aarde en de chemie die in het hele universum wordt aangetroffen, evenals de detectie van wijdverbreide organische moleculen, suggereert dat het vinden van leven slechts een kwestie van tijd is.”
Dat is nu echter nog toekomstmuziek. Voor nu viert NASA feest met de bevestiging van 5000 planeten buiten ons zonnestelsel. “Ik krijg echt een gevoel van voldoening en ontzag voor wat daar buiten allemaal is,” zegt William Borucki, hoofdonderzoeker van de inmiddels gepensioneerde Kepler-missie. “Niemand van ons had deze enorme verscheidenheid aan planetenstelsels en sterren verwacht. Het is gewoon geweldig.”
