Je kijkt er niet eens meer van op, maar 2024 was het warmste jaar ooit wereldwijd. Dat ging gepaard met overstromingen, droogte en ander extreem weer. Dit heeft grote gevolgen gehad voor de watercyclus op aarde, blijkt uit Australisch onderzoek.
In het 2024 Global Water Monitor Report, onder leiding van professor Albert van Dijk van de Australian National University (ANU), staat dat stijgende temperaturen de manier veranderen waarop water zich over de planeet verplaatst. Klimaatverandering heeft afgelopen jaar een “verwoesting aangericht” in de watercyclus, klinkt het.
Warmste jaar ooit
“Stijgende temperaturen van het zeewater hebben tropische cyclonen en droogtes in het Amazonebekken en zuidelijk Afrika verergerd. De opwarming van de aarde heeft ook bijgedragen aan zwaardere stortbuien en langzamer bewegende stormen, zoals blijkt uit dodelijke overstromingen in Europa, Azië en Brazilië”, aldus professor van Dijk.
In 2024 was het voor ongeveer 4 miljard mensen in 111 landen – de helft van de wereldbevolking – het warmste jaar ooit. De luchttemperaturen boven land waren vorig jaar om precies te zijn 1,2 graden Celsius hoger dan aan het begin van de eeuw, en ongeveer 2,2 graden hoger dan aan het begin van de Industriële Revolutie.
Trend van extremen
“In 2024 beleefde de aarde het warmste jaar ooit, voor het vierde jaar op rij. Watersystemen over de hele wereld kregen het zwaar te verduren”, legt de professor uit. “Afgelopen jaar zat vol extremen, maar dit is geen geïsoleerd gegeven. Het maakt deel uit van een trend van heftigere overstromingen, langdurige droogtes en andere extreme weersomstandigheden.”
De schadelijkste rampen waarin water de hoofdrol speelde, in 2024 waren overstromingen, van zowel zeeën als rivieren, droogtes, tropische cyclonen en aardverschuivingen. Dergelijke watergerelateerde rampen hebben aan meer dan 8700 mensen het leven gekost, 40 miljoen mensen ontheemd en meer dan 550 miljard dollar gekost.
Catastrofale overstromingen
“Van historische droogte tot catastrofale overstromingen, deze extreme gebeurtenissen beïnvloeden levens, de financiële situatie van mensen en hele ecosystemen. Zware regenval veroorzaakte grootschalige overstromingen in Afghanistan en Pakistan, waarbij meer dan duizend mensen omkwamen”, aldus professor van Dijk. “Hevige overstromingen in Brazilië veroorzaakten meer dan 80 doden en de regio registreerde meer dan 300 millimeter neerslag.”
“We ontdekten dat neerslagrecords steeds vaker worden verbroken. Zo werden in 2024 maandelijks 27 procent vaker recordhoeveelheden neerslag geregistreerd dan aan het begin van deze eeuw, terwijl dagelijkse neerslagrecords 52 procent vaker voorkwamen. Laagterecords werden 38 procent vaker gehaald, dus we zien aan beide kanten ergere extremen”, stelt de professor.
China en Bangladesh
In het zuiden van China overstroomden de Yangtze en de Parelrivier steden en dorpen, waardoor tienduizenden mensen ontheemd raakten en voor honderden miljoenen dollars aan oogstschade werd veroorzaakt.
“In Bangladesh veroorzaakten zware moessonregens en doorgebroken dammen in augustus wijdverspreide overstromingen van rivieren. Meer dan 5,8 miljoen mensen werden getroffen en minstens een miljoen ton rijst werd vernietigd. In Spanje viel eind oktober binnen acht uur meer dan 500 millimeter regen, wat een dodelijke stortvloed veroorzaakte”, vervolgt Van Dijk.
Extreme droogte
Maar niet alleen te veel water veroorzaakte grote problemen, in andere delen van de wereld was er weer extreme droogte. “In het Amazonebekken, een van de belangrijkste ecosystemen op aarde, werden transportroutes afgesneden door een recordlaag rivierpeil en werd de opwekking van waterkracht verstoord. Door het hete en droge weer ontstane bosbranden verwoestten alleen al in september meer dan 52.000 vierkante kilometer, waarbij enorme hoeveelheden broeikasgassen vrijkwamen”, somt de klimaatwetenschapper op.
“In zuidelijk Afrika daalde de maïsproductie door ernstige droogte met meer dan 50 procent, waardoor 30 miljoen mensen met voedseltekorten werden geconfronteerd. Boeren werden gedwongen om vee af te voeren omdat weilanden opdroogden. De droogte verminderde ook de productie van waterkracht, wat leidde tot wijdverspreide stroomuitval.”
Voorbereiden
“We moeten ons voorbereiden op en aanpassen aan extremere weersomstandigheden. Denk aan sterkere waterkeringen, de ontwikkeling van meer droogtebestendige voedselproductie en betere watervoorzieningen en systemen voor vroegtijdige waarschuwingen”, legt Van Dijk uit. “Water is onze meest kritieke hulpbron en de extremen ervan – zowel overstromingen als droogtes – behoren tot de grootste bedreigingen waarmee we geconfronteerd worden.”
Vooruitblik
Het onderzoeksteam gebruikte gegevens van duizenden grondstations en satellieten om bijna real-time inzicht te krijgen in onder meer regenval, bodemvochtigheid, rivierstromen en overstromingen.
Ze wagen zich in hun rapport ook nog aan een vooruitblik, die – zoals je misschien al verwacht – weinig rooskleurig is. De vooruitzichten voor 2025 laten verhoogde risico’s zien. Seizoensgebonden klimaatvoorspellingen en de huidige stand van de stroomgebieden wijzen op een nog ergere droogte in het noorden van Zuid-Amerika, het zuiden van Afrika en delen van Azië. In nattere gebieden zoals de Sahel en Europa kan het overstromingsrisico toenemen. De voortdurende klimaatverandering maakt extreme gebeurtenissen zoals plotselinge overstromingen, hittegolven en bosbranden overal waarschijnlijker, klinkt het tot besluit.
Het was vorig jaar in Nederland gemiddeld 11,8 graden, net als in 2023. Daarmee zijn beide jaren de warmste ooit. Vooral de nachten waren met gemiddeld 7,7 graden erg warm. De minimumtemperatuur lag daarmee recordhoog: in 2023 was het 7,6 graden gemiddeld. Maar het was niet alleen extreem warm, het regende ook veel meer dan normaal. Volgens het KNMI viel er landelijk gemiddeld 986 millimeter neerslag, tegen 795 millimeter normaal. De zon scheen vorig jaar iets minder dan gemiddeld. Januari, augustus en september waren heel zonnig, maar februari en december waren – zoals je zelf ook ongetwijfeld hebt gemerkt – extreem duister. Het was tenslotte ook een stormachtig jaar. De stormen Henk, Isha, Louis, Kirk en Conall teisterden ons land.
