De tien kenmerken van leven #6: groei en ontwikkelen

kiem

Elk organisme vertoont dezelfde tien levensverschijnselen. Om de week neemt bioloog Cees Mulder je mee naar de wondere wereld van één levensverschijnsel. Deze week het levensverschijnsel ‘groei en en ontwikkelen’.

Groeien en ontwikkelen is iets wat elk organisme doet. En hoewel het twee totaal verschillende zaken zijn, worden ze wel vaak in één adem genoemd. Groeien is het groter en zwaarder worden van het organisme. Elk organisme dat uit meerdere cellen bestaat, doet dit door nieuwe cellen aan te maken. Organismen die maar uit één cel bestaan groeien door celstrekking: ze maken hun enige cel groter door meer celvocht aan te maken. Ontwikkelen is een lastiger verhaal. Het gaat hier niet om geestelijke of sociale ontwikkeling, maar om veranderingen die optreden in de bouw van het organisme. Een organisme doet dit zodat hij de taken die hij moet uitvoeren nóg beter kan uitvoeren, of omdat er zelfs nieuwe organen moeten komen.

Borsten
Neem nu borstgroei. Mensenvrouwen krijgen in de pubertijd borsten. Hierdoor wordt de vrouw groter en zwaarder, er komen tenslotte nieuwe cellen bij. Toch is dit geen voorbeeld van groeien, maar van ontwikkelen, want er ontstaan (twee) nieuwe organen. En die twee organen blijken steeds eerder te komen… Uit onderzoek komt naar voren dat in Amerika vijftien procent van de meisjes op hun zevende al borstgroei krijgen. Dit komt waarschijnlijk omdat onze kinderen tegenwoordig veel vet met zich meedragen, dat het vrouwelijk geslachtshormoon oestrogeen aanmaakt. Als het niveau daarvan stijgt, gaan de borstcellen van jonge meisjes groeien.

Tien voor het leven

Alle organismen leven. Ze vertonen namelijk allemaal precies dezelfde tien levensverschijnselen: ze halen adem, voeden zich, scheiden stoffen uit, bewegen, nemen waar, groeien en ontwikkelen, reageren op hun omgeving, hebben een stofwisseling, planten zich voort en gaan dood.

Oren
Wat ook niet tot groeien gerekend mag worden zijn de oren van oude mensen, ondanks dat ze elk jaar groter worden. Onze oren bestaan voor een groot deel uit kraakbeen. Met het verstrijken van de tijd worden de elastische vezels van dit kraakbeen grover, verslappen en zodoende gaat de boel hangen. Er komen dus geen nieuwe cellen bij. Opa wordt ook niet zwaarder. Waar wel nieuwe cellen bijkomen, is bij de bamboeplant. Er zijn soorten die bijna een meter per dag groeien! Het snelst groeiende zoogdierweefsel is de groeipunt van het gewei van een eland. Deze kan wel anderhalve centimeter per dag groeien. Bij de mens groeit vooral de middelste vingernagel snel. En kankercellen, deze cellen missen het signaal dat er normaal voor zorgt dat een cel zich niet eeuwig blijft delen.

Kreeften
Sommige dieren kunnen zonder moeite nieuwe organen aan laten groeien, zoals de axolotl (Mexicaanse wandelvis). Dit dier laat zonder problemen afgebeten ledematen opnieuw aangroeien. Andere dieren moeten er eerst flinke moeite voor doen; zo moet een kreeft eerst zijn pantser afwerpen om te kunnen groeien. Klinkt eenvoudig, maar omdat de tanden die hij in zijn maag heeft deel uitmaken van het huidpantser, moet hij de binnenkant van zijn maag-darmkanaal eruit halen om zichzelf vrij te maken. Niet alle kreeften overleven dit proces.

De Mexicaanse wandelvis. Afbeelding: Vassil (via Wikimedia Commons).
De Mexicaanse wandelvis. Afbeelding: Vassil (via Wikimedia Commons).

Penis
De jonge vrouwtjes van de fossa, of fredkat, het grootste inheemse roofdier op Madagaskar doet aan een wel zeer bijzondere ontwikkeling: ze ontwikkelen een penis. Eigenlijk is het gewoon een soort van grote clitoris, maar het heeft wel net als het mannelijke aanhangsel een bot en gemene stekels. Tevens ontwikkelen ze twee knobbels die eruitzien als teelballen. Gelukkig houdt dit allemaal weer op als ze volwassen zijn en krimpt de clitoris weer tot zijn normale lengte. Fijn.

Reageren
Over twee weken gaan we reageren. Niet op deze column, maar op onze omgeving. Daarvoor moeten we wel eerst waarnemen met onze zintuigen. Gewoon rechtdoor blijven lopen terwijl je een tijger op je af ziet komen bijvoorbeeld is niet echt handig. Daarom reageert elk organisme op zijn omgeving. Wij maken daarbij gebruik van onze zenuwen en hersenen. Maar hoe doe je dat als je die niet hebt? Over twee weken weet je meer!

Eén keer in de twee weken plaatst biologiedocent Cees Mulder een column op Scientias.nl over biologie. Volg Cees ook op Facebook: /BiologieDocent en neem ook een kijkje op zijn eigen site. In het archief van Scientias.nl vind je zijn eerdere columns over biologie.

Bronmateriaal

-

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd