Ook blijkt de ster kleiner te zijn én voorlopig waarschijnlijk nog niet te exploderen.
Dat stellen onderzoekers van de Australian National University, nadat ze de ster nog eens onder de loep hebben genomen. “De daadwerkelijke omvang van Betelgeuze is altijd al een beetje een mysterie geweest,” stelt onderzoeker László Molnár. Eerdere schattingen stelden bijvoorbeeld dat als je de ster in het hart van ons zonnestelsel zou plaatsen, deze tot de baan van Jupiter zou reiken. Maar zo omvangrijk lijkt de ster toch niet te zijn. Waarnemingen en modellen van Molnár en collega’s suggereren dat deze ongeveer een derde kleiner is. “Met een straal die 750 keer groter is dan de straal van onze zon.”
Afstand
Zodra de omvang van de nog altijd flinke ster bekend was, konden de onderzoekers verder gaan rekenen en ook de afstand tot de aarde nauwkeurig vaststellen. Het resulteert opnieuw in een verrassing. “Onze resultaten laten zien dat Betelgeuze zo’n 530 lichtjaar van ons verwijderd is,” vertelt Molnár. En daarmee staat de ster zo’n 25 procent dichter bij de aarde dan gedacht!
Wellicht schuif je nu wat ongemakkelijk heen en weer op je stoel. Want is Betelgeuze niet die stervende ster die op ontploffen staat? Jawel. Maar ook op een afstand van 530 lichtjaar hebben we daar weinig van te vrezen, zo benadrukken de onderzoekers.
Ontploffing
Bovendien, zo blijkt eveneens uit het Australische onderzoek, lijkt het er niet op dat Betelgeuze er op korte termijn de brui aan geeft. “Op dit moment verbrandt de ster helium in zijn kern,” vertelt onderzoeker Meridith Joyce. “Wat betekent dat deze nog lang niet gaat exploderen. De explosie kan nog wel rond de 100.000 jaar op zich laten wachten.”
Speculaties
Het is – om heel eerlijk te zijn – toch wel een beetje teleurstellend. Temeer omdat er eind vorig jaar nog druk gespeculeerd werd dat de ster elk moment kon ontploffen: een heus spektakelstuk dat je – dankzij de geringe afstand tot de ster – vanaf de aarde duidelijk zou moeten kunnen zien. Mogelijk zelfs op klaarlichte dag! De speculaties werden ingegeven doordat de helderheid van de ster een jaar geleden opeens flink begon af te nemen. Was dit dan het begin van het einde? “Betelgeuze is normaal gesproken één van de helderste sterren aan de hemel, maar we zagen de helderheid sinds eind 2019 twee keer afnemen,” stelt Joyce. “Dat leidde tot speculaties dat de ster op ontploffen zou staan.”
Pulseren
Inmiddels weten we dat de eerste afname in helderheid veroorzaakt werd door enorme stofwolken tussen de aarde en Betelgeuze. Het stof hield het licht van de ster tegen, waardoor deze minder helder leek. Dat mysterie was echter nog maar net opgelost, toen de helderheid van de ster in de zomer van 2020 opnieuw afnam. Astronomen konden die afname niet direct duiden. Reden voor Molnár en collega’s om daar eens in te duiken. Met behulp van modellen brachten ze de activiteit van de ster in kaart, in de hoop daarin een verklaring te vinden voor de afname in helderheid. Met succes. “We ontdekten dat de tweede – kleinere – afname in helderheid waarschijnlijk te herleiden is naar het pulseren van de ster.” Door de activiteiten in de ster in kaart te brengen, konden de onderzoekers vervolgens ook vaststellen dat Betelgeuze niet op korte termijn lijkt te gaan ontploffen. En bovendien een nauwkeurigere inschatting maken van de omvang van de ster en diens afstand tot de aarde.
Hoewel het naar verwachting dus toch nog wel even gaat duren voor Betelgeuze ontploft, blijven onderzoekers de rode reus goed in de gaten houden. “Het is echt heel bijzonder als een ster ontploft,” stelt Joyce. “En dit is de dichtstbijzijnde kandidaat. Betelgeuze biedt ons de unieke mogelijkheid om te bestuderen wat er allemaal met een ster gebeurt voor deze explodeert.”
