De poep en plas van een walvis, je ziet het vast niet direct als iets waar de wereld wat aan heeft, maar dat is dus wel zo. Zelfs de urine draagt bij aan gezonde oceanen.
Al langer is bekend dat walvissen via hun poep tonnen aan voedingsstoffen verplaatsen van diep water naar de oppervlakte. Ze eten op grote diepte en poepen pas als ze weer bijna boven water zijn. Daar vormt hun ontlasting een belangrijke bron voor de groei van plankton.
Duizenden kilometers met volle blaas
Nieuw onderzoek van de Amerikaanse University of Vermont toont nu aan dat ook hun plas uiterst nuttig is. Walvissen zwemmen er duizenden kilometers mee rond voor ze de voedingsstoffen afscheiden, die goed zijn voor ecosystemen overal ter wereld. De reusachtige zeedieren voeden zich in rijke koude wateren en plassen in de buurt van warme kusten bij de evenaar waar ze paren en baren.
“Deze kustgebieden hebben vaak helder water, een teken van weinig stikstof, en ze bevatten ecosystemen met koraalriffen”, vertelt Joe Roman, bioloog aan de University of Vermont. “De beweging van stikstof en andere voedingsstoffen kan belangrijk zijn voor de groei van fytoplankton of microscopische algen, die voedsel leveren voor haaien, andere vissen en veel ongewervelde dieren.”
Volgens het onderzoek, dat in Nature verscheen, transporteren grote walvissen elk jaar ongeveer 4000 ton stikstof naar kustgebieden met weinig voedingsstoffen in de tropen en subtropen. Ze brengen ook meer dan 45.000 ton biomassa mee. En voordat het tijdperk van de walvisjacht de populaties decimeerde, was deze aanvoer over lange afstanden misschien nog wel meer dan drie keer zo groot.
Een gigantische transportband
Duizenden bultruggen zwemmen bijvoorbeeld van een uitgestrekt gebied in de Golf van Alaska naar een veel kleiner gebied in Hawaï, waar ze zich voortplanten. Daar, in het Hawaiian Islands Humpback Whale National Marine Sanctuary, is de toevoer van voedingsstoffen – tonnen plas, huid, dode lichamen en poep – van walvissen ongeveer het dubbele van wat wordt getransporteerd door lokale dieren, schat het team uit Vermont.
“We noemen het de grote walvistransportband”, legt hoofdonderzoeker Roman uit. “Of je kunt het ook zien als een trechter, want walvissen voeden zich over grote gebieden, maar ze moeten in een relatief beperkt gebied zijn om een partner te vinden en te bevallen. In het begin hebben de kalveren niet de energie om lange afstanden af te leggen zoals de moeders dat kunnen.” Bovendien blijven de walvissen waarschijnlijk in ondiep, zanderig water omdat dat hun geluiden dempt. “Moeders en pasgeborenen roepen de hele tijd en blijven met elkaar communiceren”, zegt Roman, ”en ze willen niet dat roofdieren, zoals orka’s of bultruggen, dat oppikken.”
Compost maken
Dat betekent dat voedingsstoffen die over de enorme oceaan worden verspreid, geconcentreerd zijn in veel kleinere kust- en koraalecosystemen, “alsof je bladeren verzamelt om compost te maken voor je tuin”, verklaart Roman. In de zomer voeden volwassen walvissen zich op hoge breedtegraden – denk aan Alaska, IJsland en Antarctica – waar ze tonnen vet aanmaken door zich vol te vreten met krill en haring. Volgens recent onderzoek komen bultruggen in het noorden van de Stille Oceaan in de lente, zomer en herfst ongeveer 13,6 kilo per dag aan. Deze energie hebben ze nodig voor hun lange reis: baleinwalvissen migreren duizenden kilometers naar hun winterse baargebieden in de tropen, zonder te eten.
Grijze walvissen leggen bijvoorbeeld meer dan 11.000 kilometer af tussen hun voedselgebieden bij Rusland en de gebieden waar ze jongen krijgen in Baja California. En bultruggen op het zuidelijk halfrond migreren meer dan 8000 kilometer van foerageergebieden in de buurt van Antarctica naar paringsgebieden bij Costa Rica, waar ze elke dag bijna 91 kilo verbranden terwijl ze enorme hoeveelheden stikstofrijk ureum uitplassen. Een onderzoek in IJsland toonde aan dat vinvissen meer dan 250 liter urine per dag produceren als ze zich voeden. Ter vergelijking: mensen plassen minder dan een halve liter per dag.
Impact op planetaire schaal
Walvissen kennen de langste migratie van alle zoogdieren ter wereld. “Door hun grootte kunnen walvissen dingen doen die geen enkel ander dier kan. Ze leven op een andere schaal”, zegt Andrew Pershing, een van de tien medeonderzoekers. “Voedingsstoffen komen van buiten en niet van een rivier, maar door deze migrerende dieren. Dat is heel bijzonder en verandert onze manier van denken over ecosystemen in de oceaan. We denken vaak dat alleen mensen impact hebben op planetaire schaal, maar de walvissen hebben dat ook.”
Voordat de industriële walvisvangst in de negentiende eeuw begon, was de toevoer van voedingsstoffen “veel groter en zou dit effect ook veel groter zijn geweest”, aldus Pershing. Bovendien is de toevoer van voedingsstoffen door blauwe vinvissen – de grootste dieren die ooit op aarde hebben geleefd – niet bekend en niet meegenomen in de berekeningen van de nieuwe studie. In de Zuidelijke Oceaan zijn de populaties blauwe vinvissen nog steeds sterk gereduceerd na de intensieve jacht in de twintigste eeuw. “Er zijn fundamentele dingen die we niet van ze weten, zoals waar ze jongen krijgen, dus dat is een effect dat we moeilijker kunnen vastleggen”, vertelt Pershing. Zowel blauwe vinvissen als bultruggen zijn bijna uitgestorven door de jacht, maar sommige bultruggen en andere walvissoorten leven weer op na tientallen jaren van inspanningen voor natuurbehoud.
De longen van de planeet
En gelukkig maar, want ze zijn veel belangrijker voor het leven in de oceaan dan je denkt. “Veel mensen denken aan planten als de longen van de planeet, die CO2 opnemen en zuurstof uitstoten”, zegt Joe Roman. ”Dieren spelen echter ook een belangrijke rol in het verplaatsen van voedingsstoffen. Zeevogels transporteren stikstof en fosfor van de oceaan naar het land in hun poep, waardoor de dichtheid van planten op eilanden toeneemt. Dieren vormen de bloedsomloop van de planeet. En walvissen zijn daarvan het extreme voorbeeld.”
