Na decennia van debatten hebben onderzoekers nu eindelijk bewijs dat de veer aan deze iconische gevederde dinosaurus toebehoorde.
In 1861 werd er in Zuid-Duitsland een miljoenen jaren oude gefossiliseerde veer ontdekt. De ‘oerveer’ bleek na analyse 150 miljoen jaar oud te zijn en is daarmee de oudste bekende gefossiliseerde veer ter wereld. De grote vraag is echter aan wie deze veer ooit vastgekleefd zat. Ondertussen is dat al decennia lang onderwerp van discussie. Maar nu lijkt de rechtmatige eigenaar toch te zijn gevonden.
Discussie
Toen de veer pas was ontdekt, werd deze toegeschreven aan een geslacht die onder de iconische Archaeopteryx valt; een gevederde dinosaurus ook bekend als de Oervogel, die zo’n 150 miljoen jaar geleden over de aarde struinde. Toch schaarden niet alle wetenschappers zich aan dezelfde zijde. “In de afgelopen 159 jaar zijn er veel debatten geweest over of de veer al dan niet tot dezelfde soort behoort als de gevonden Archaeopteryx-skeletten,” zegt onderzoeksleider Ryan Carney. “Ook waar hij vandaan kwam en wat zijn oorspronkelijke kleur was, werden bediscussieerd. Door wetenschappelijk speurwerk waarin we nieuwe technieken combineerden met oude fossielen en literatuur, konden we dit eeuwenoude mysterie eindelijk oplossen.”
De veer
In de nieuwe studie bogen de onderzoekers zich wederom over de prachtige, oeroude veer. “Een interessant kenmerk van de veer is dat deze niet te onderscheiden is van moderne veren – zelfs tot op de microstructuur af,” vertelt Carney aan Scientias.nl. En dat vertelt ons ook iets over de evolutie van veren in de loop van de geschiedenis. “Het feit dat deze veer identiek is aan die van levende vogels, vertelt ons dat veren zich al 150 miljoen jaar geleden tot hun hedendaagse vorm hadden ontwikkeld,” aldus Carney.
Opvallende kenmerken
Maar dat is nog niet eens het enige opvallende aan de veer. “Hij is heel mooi gefossiliseerd,” gaat Carney verder. “Dat is met name te danken aan het feit dat de veer als melanine residu bewaard is gebleven. We ontdekten ook de pigmentstructuren zelf (het melanosoom) waardoor we de oorspronkelijke kleur van de veer konden bepalen. Zo blijkt deze volledig matzwart te zijn, met een donkere punt.” Deze ontdekking is eveneens opvallend. Want eerder onderzoek beweerde juist dat de veer zwart én wit was. “Bovendien gaat het hoogstwaarschijnlijk om een specifieke type vleugelveer: de zogenaamde upper major primary covert,” zegt Carney. Deze primaire dekveren helpen vogels zich door de lucht voort te stuwen. Met behulp van een gespecialiseerd type elektronenmicroscoop stelden de onderzoekers vast dat de veer van de linkervleugel afkomstig is.
De onderzoekers analyseerden negen kenmerken van de veer en legden deze naast die van moderne vogels. Daarnaast onderzochten ze dertien bekende skeletfossielen van Archaeopteryx, waarvan er drie goed bewaard zijn gebleven en bovendien nog hun primaire dekveren hadden. En daar rolde een interessante conclusie uit. Zo blijkt dat de oerveer qua grootte en vorm vrijwel identiek is aan de dekveren gevonden op de gefossiliseerde Archaeopteryx-skeletten. Bovendien was de oerveer ook op dezelfde plaats gevonden als de vier skeletten van Archaeopteryx. En dat betekent dat er nu voldoende bewijs is dat de oudste veer ter wereld daadwerkelijk aan deze iconische gevederde dinosaurus toebehoorde.
Ontkracht
De onderzoekers ontkrachten hiermee een recente studie waarin wetenschappers stelden dat de veer helemaal niet van Archaeopteryx afkomstig kon zijn. De onderzoekers konden toen echter ook niet zeggen van welk dier deze veer dan wel was. Mogelijk een nog onontdekte gevederde dino, zo schrijven ze in hun studie. Wat dat betreft is het best verrassend dat de onderzoekers uit de huidige studie toch weer bij de Archaeopteryx uitkomen. Waarom blijkt de herkomst van de veer zo lastig te bepalen? “Het heeft ermee te maken dat het een geïsoleerde veer betreft,” legt Carney desgevraagd uit. “Hij is losgekoppeld van een skelet. Bovendien had tot nu toe nog niemand al het beschikbare bewijs verzameld en de vraag systematisch afgewerkt. Ook is eerder over het hoofd gezien dat de veer is gevonden op dezelfde plek als eerder ontdekte skeletten van Archaeopteryx. Dat was het laatste puzzelstukje.”
Verrassend
De vraag is dan ook hoe verrassend het eigenlijk is dat de veer nu toch van Archaeopteryx blijkt te zijn. “Helemaal niet, maar ook juist weer heel erg,” zegt Carney. “Aan de ene kant is het niet verwonderlijk aangezien de veer op 30 september 1861 – precies 159 jaar vóór de publicatiedatum van onze studie – al werd toegewezen aan Archaeopteryx lithographica. In feite is dat dus altijd de enige, geldige taxonomische naam voor deze fossiele veer geweest. De bewijslast ligt nu dus volledig bij Kaye et al. om het tegendeel te bewijzen en formeel een nieuwe geslacht of soort voor te stellen.”
Volgens de onderzoekers hebben ze nu een berg aan bewijs aangedragen dat ondersteunt dat de veer inderdaad van Archaeopteryx is. Of daarmee de zaak voor eens en altijd gesloten is? De tijd zal het leren.
