Je zou verwachten dat de mens elke uithoek van de aarde wel in kaart heeft gebracht. Maar dat is niet zo: hoe de zeebodem eruitziet is nog steeds grotendeels een mysterie. Al is er wel weer iets meer bekend geworden deze maand: onderzoekers ontdekten maar liefst 19.000 nieuwe vulkanen onder water.
Met behulp van data van radarsatellieten gingen wetenschappers van het gerenommeerde Scripps Institution of Oceanography aan de slag om tot nu toe onbekende vulkanen vast te leggen op de kaart. Dit instituut in Californië bestaat al sinds 1903 en is een van de oudste en grootste onderzoeksfaciliteiten voor oceanografisch onderzoek. De onderzoekers gebruikten de satellietgegevens om, kort gezegd, de opeenhoping van zeewater te meten boven de bergen. Zo konden ze vaststellen waar de onderzeese vulkanen zich bevinden. Ze ontdekten er dus 19.000, die tot nu toe onbekend waren. In 2011 waren er al eens 24.000 geteld. Dat brengt het totaal op 43.000. Maar er zijn er naar schatting nog zeker 27.000 die niet worden opgepikt door de satellieten.
Onderzeese bergketens
Je denkt er niet meteen aan, maar de zeebodem is net zo gevarieerd als het land om ons heen. En net als op land zijn ook in zee de bergen het meest opvallend. Deze onderzeese bergen worden, eveneens net als de bergen op land, gevormd door tektonische platen die tegen elkaar aan schuiven of door uitbarstende vulkanen. Maar wat heel anders is dan op land: van de zeebodem is slechts een kwart in kaart gebracht dus niemand weet hoeveel onderzeese bergen er precies zijn of waar ze zich exact bevinden. Dat heeft allerlei nadelen. Zo kan het een probleem zijn voor onderzeeboten. Al twee keer knalden Amerikaanse duikboten op bergen onder water. Ook herbergen de bergen en vulkanen onderwater zeldzame aardmetalen, waardoor ze mogelijk interessant zijn voor diepzeemijnbouw. Verder kunnen ze inzicht bieden in de plaattektoniek van de planeet en zijn het unieke ecosystemen voor zeeleven.
Oceaanstromen
Maar nog belangrijker: oceaanstromen kunnen grote invloed hebben op het klimaat en gebergtes onder water helpen bij het beheersen van deze stromen die verantwoordelijk zijn voor het vasthouden van enorme hoeveelheden warmte en koolstofdioxide. Dat werkt als volgt: de oceaanstromen brengen warm water van de evenaar naar de polen, waar het afkoelt en zwaarder wordt tot het naar beneden zakt en warmte en CO2 mee de diepte in neemt. Maar er is ook een tegenovergesteld proces – diepzeewater dat de zwaartekracht verslaat en weer omhoog komt – en hoe dat werkt, was lang een mysterie. Lange tijd werd gedacht dat het omhoog komen van zeewater gelijkmatig gebeurde over de hele oceaan, gestuwd door grote golven op de grenzen van oceaanlagen met verschillende dichtheden. Nu denken onderzoekers daar anders over. Dit stijgende zeewater zou juist geconcentreerd zijn rond vulkanen en onderzeese bergketens.
De zoektocht gaat door
Om dat beter te begrijpen zijn goede modellen nodig en daarvoor is het belangrijk dat bekend is waar de bergen precies liggen. Juist in een tijd waarin de aarde steeds verder opwarmt, wordt de CO2-opslag uit de atmosfeer door de oceanen nog belangrijker, maar dan moeten we wel weten wat de capaciteit is van de oceanen. “Hoe beter we de vorm van de zeebodem begrijpen, hoe beter we ons kunnen voorbereiden op klimaatverandering”, aldus een van de onderzoekers.
En dus gaat de zoektocht naar onderzeese bergen door met Seabed 2030, een internationaal project om de oceanen versneld in kaart te brengen met sonar. Ook NASA’s speciale satelliet voor oceaantopografie, die in december vorig jaar is gelanceerd, helpt mee. Die kan de hoogte van het wateroppervlak meten tot op een paar centimeter nauwkeurig. Zo hebben straks de diepste oceanen ook geen geheimen meer voor de mens. Of toch een paar minder althans.