‘De menselijke taal begon niet met keelklanken, maar met handgebaren’

Het beeld dat prehistorische holbewoners door middel van laag gegrom met elkaar communiceerden, verbannen onderzoekers naar het rijk der fabelen.

Hoe ontstond de menselijke taal? Het is een vraag waar menig wetenschapper zich nog altijd het hoofd over breekt. Vaak worden onze verre voorouders afgeschilderd als ‘grommers’ die door middel van lage keelklanken ideeën uitwisselden. Maar in hoeverre klopt dat beeld eigenlijk? Is dit echt hoe taal is geëvolueerd? Een nieuwe studie suggereert van niet.

Taal
In films en series lijkt het algemeen aanvaard dat prehistorische holbewoners tegen elkaar grommen als communicatiemiddel. Toch weten we helemaal niet zeker of zij echt op deze manier met elkaar ‘praatten’. Volgens onderzoeker Nicolas Fay is het echter heel belangrijk dat we beter begrijpen wat de bakermat van de menselijke taal is geweest. “Taal is zo waardevol,” vertelt hij in gesprek met Scientias.nl. “Zowel voor ons leervermogen, voor het aangaan van relaties en zoveel meer. Daarom is het belangrijk om vanuit een fundamenteel onderzoeksperspectief meer inzicht te krijgen in waar taal precies vandaan komt.”

Hints
In de studie namen de onderzoekers de proef op de som. Ze rekruteerden vrijwilligers afkomstig uit zowel Australië als de eilandengroep Vanuatu. De deelnemers werden in groepen verdeeld en moesten proberen met behulp van handgebaren of non-verbale klanken specifieke woorden over te brengen – een beetje zoals het spelletje hints. Wat het extra lastig maakte, was dat de vrijwilligers niet alleen totaal verschillende talen spraken, maar dat ze ook cultureel gezien sterk verschilden.

Dit experiment werd vervolgens herhaald met tien ziende en tien blinde vrijwilligers. Met behulp van handgebaren of non-verbale klanken moesten ze een groepje studenten duidelijk maken wat ze bedoelden.

Handgebaren
Het onderzoek leidt tot een interessante ontdekking. “We kwamen erachter dat je veel beter met gebaren dan met gegrom betekenissen kunt overbrengen,” concludeert Fay. Sterker nog, de kans dat een onuitgesproken woord succesvol door de ander werd begrepen – zowel tijdens het eerste, als tijdens het tweede experiment – was met handgebaren zelfs twee keer zo groot. Maar waarom? “Gebaren kunnen heel ‘iconisch’ zijn,” legt Fay desgevraagd uit. “Hiermee bedoel ik dat dergelijke gebaren sterk kunnen lijken op hun betekenis. Dit is heel waardevol wanneer je niet met elkaar kunt praten. Bovendien zijn gebaren universeler dan klanken. Verschillende deelnemers gebruikten vaak hetzelfde gebaar om hetzelfde woord over te brengen. En dat maakt communicatie geslaagder.”

Oorsprong menselijke taal
Het lijkt er dus op dat gebaren een veel beter communicatiemiddel zijn dan gegrom. En dat heeft verstrekkende implicaties voor ons idee over de oorsprong van de menselijke taal. Volgens de onderzoekers laten de experimenten namelijk zien dat het heel aannemelijk is dat onze verre voorouders niet door middel van gegrom, maar door middel van handgebaren met elkaar communiceerden. “Theorieën over de taaloorsprong zijn vaak speculatief vanwege een gebrek aan direct bewijs,” zegt Fay. “Maar onze studie levert bewijs dat de menselijke taal waarschijnlijk begon met handgebaren.”

Herzien
Het betekent dat de manier waarop prehistorische holbewoners met elkaar communiceerden, moet worden herzien. Waarschijnlijk gebruikten ze niet hun stembanden, maar hun handen om simpele ideeën over te brengen. Aangenomen wordt dat gesproken taal vervolgens ongeveer 150.000 jaar geleden voor het eerst in Oost-Afrika ontstond.

Waarom gesproken taal het van handgebaren wist te winnen? “Hier zijn verschillende verklaringen voor, die overigens allemaal speculatief zijn,” aldus Fay. “Er zijn aanwijzingen dat spraak efficiënter is. In die zin is het logisch dat spraak het stokje van handgebaren overnam – nadat het communicatiesysteem dus eerst door middel van gebaren tot stand was gebracht. De verklaring die ik prefereer is dat, in tegenstelling tot de mond, de handen belangrijk zijn voor zoveel verschillende handelingen. Daarom is het mijns inziens best logisch dat de mond de communicatietaak overnam, zodat de handen vrijkwamen.”

Bronmateriaal

"Gesture is the primary modality for language creation" - Proceedings of the Royal Society B

Interview met Nicolas Fay

Afbeelding bovenaan dit artikel: Anna Shvets via Pexels

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd