Sommige vogels hebben het moeilijker dan andere. Maar waar ligt dat aan? Australische onderzoekers hebben nu een aantal kenmerken ontdekt die de kans op uitsterven vergroten. En dat kan helpen om ze in de toekomst beter te beschermen.
Want het gaat niet goed met de vogels in Australië. Het land heeft meer dan 750 inheemse vogelsoorten, maar velen gaan een onzekere toekomst tegemoet. “De cijfers zijn behoorlijk droevig. In 2020 waren acht soorten al uitgestorven en 10 procent wordt met uitsterven bedreigd”, vertelt hoofdonderzoeker George Olah van de The Australian National University (ANU). “Maar als we beter begrijpen welke factoren de kans op uitsterven vergroten, kunnen we ook beter prioriteiten stellen aan onze inspanningen om de vogels te beschermen. Sommige soorten dreigen eerder te verdwijnen dan andere. Wij wilden achterhalen waarom dat zo is.”
Eilandbewoners
Olah en zijn team vonden drie factoren die in het bijzonder een rol spelen. “Ten eerste lopen soorten die op eilanden leven veel meer risico op uitsterven. Denk aan papegaaien in Tasmanië, die nu al extreem bedreigd zijn”, zegt Olah. “Dat komt mogelijk doordat ze minder goed voorbereid zijn op de komst van soorten, die niet oorspronkelijk op hun eiland leven, zoals ratten, katten en andere zoogdieren.”
Tweede factor is het vermogen van vogelsoorten om zich aan te passen aan het leven in landbouwgebieden. “Hoe beter ze in staat zijn om voedsel te vinden in agrarische regio’s, hoe minder bedreigd ze naar verwachting zijn”, legt de onderzoeker uit. “Als ze zich kunnen aanpassen in nieuwe landbouwgebieden, bijvoorbeeld omdat een deel van hun habitat vernietigd is om plaats te maken voor akkerbouw, kan dat een groot voordeel zijn voor de vogels.”
Te uniek
De derde belangrijke factor is de evolutionaire uniekheid van een soort. Daarvoor hebben de onderzoekers een score ontwikkeld, gebaseerd op dingen als hoeveel andere soorten er zijn binnen de grotere vogelfamilie. “Soorten die erg uniek zijn lopen relatief veel risico op uitsterven”, zegt Olah. “Sommige van deze gedeelde eigenschappen zijn ook met elkaar verbonden en vormen een groter patroon. Zo weten we bijvoorbeeld dat vogels die lang broeden, een groter lichaam hebben en mogelijk langer leven het moeilijker vinden om met veranderingen in de omgeving om te gaan.”
De grondpapegaai en de boeboekuil
De onderzoekers ontdekten ook dat studies naar de stand van de soort een hoger uitstervingsrisico kunnen maskeren op een lager niveau van ondersoorten.
“De grondpapegaai is bijvoorbeeld een soort waar weinig zorgen over zijn, uitgaande van de Rode Lijst van beschermde diersoorten. Maar de subsoort die aan de westkust van Australië leeft, blijkt juist op punt van uitsterven te staan”, legt Olah uit. “Hetzelfde geldt voor de Nieuw-Zeelandse boeboekuil, een kleine uilensoort. Die wordt wereldwijd niet beschouwd als bedreigd, vanwege de grote populatie in Nieuw-Zeeland, maar een ondersoort op Norfolk-eiland in Australië wordt wel met uitsterven bedreigd en een andere ondersoort uit Lord Howe-eiland is al uitgestorven.”
Bosbranden
Olah werkte tegelijkertijd ook nog mee aan een andere studie, die keek naar trends en patronen wat betreft het uitstervingsrisico van Australische vogels. De onderzoekers keken naar de afgelopen dertig jaar en maakten een eigen Rode Lijst. Daaruit bleek nog iets opvallends: “Meer dan de helft van de toename van het uitstervingsrisico tussen 2010 en 2020 was het gevolg van de bosbranden in 2019 en 2020”, legt een collega uit. “De grootste toename was in regio’s als Queensland, South Australia en New South Wales waar de gevolgen van droogte en bosbranden het ernstigst waren.” Het maakt duidelijk dat eenmalige gebeurtenissen een grote impact kunnen hebben op het voortbestaan van vogelsoorten.
In Europa wordt een op de vijf vogelsoorten (bijna) met uitsterven bedreigd en een op de drie soorten is afgenomen in de afgelopen decennia. Dat blijkt uit de vierde editie van de Europese Rode Lijst van vogels, die dateert van eind 2021. Daarvoor zijn maar liefst 544 vogelsoorten onder de loep genomen in meer dan vijftig landen en regio’s in Europa. De populaties van steltlopers, roofvogels, zeevogels, fazanten en hoenders nemen het hardst af op ons continent. In Nederland gaat het slecht met de watersnip, zomertortel en grutto.
De oorzaken laten zich raden: onder meer de intensieve landbouw, vervuiling van binnenwateren, bosbouw, infrastructuur en andere veranderingen van landgebruik zorgen ervoor dat het leefgebied van vogels snel achteruitgaat.
