De manier waarop mensen sterven is in 60 jaar tijd radicaal veranderd – en dat baart onderzoekers zorgen

De vergaande nadruk op medische zorg en het vermijden van de dood, leidt er toe dat miljoenen mensen tegenwoordig vlak voordat ze sterven onnodig lijden.

Doodgaan hoort bij het leven. Toch lijkt het alsof de angst om te sterven is toegenomen. Met behulp van soms agressieve behandelingen wordt tegenwoordig geprobeerd de dood uit te stellen. Deze medische ingrepen gaan vaak door tot de laatste dagen met minimale aandacht voor lijden, zo stellen onderzoekers. In een nieuwe studie bepleiten ze dat de manier waarop mensen sterven in de afgelopen zestig jaar radicaal is veranderd. Een verontrustende trend die om een heroverweging vraagt.

Verandering
Vóór de jaren vijftig waren sterfgevallen voornamelijk het gevolg van acute ziekte of letsel. Artsen of technologie waren weinig betrokken. Dat is tegenwoordig wel anders. De meeste sterfgevallen zijn het gevolg van chronische ziekten, waarbij artsen en technologie een hoofdrol spelen. Veel meer mensen overlijden dan ook in het ziekenhuis. In het Verenigd Koninkrijk sterft bijvoorbeeld slechts één op de vijf mensen thuis, terwijl ongeveer de helft in het ziekenhuis ligt.

Gezondheidszorg
Het betekent dat de gezondheidszorg een steeds centralere rol heeft gekregen. Samenlevingen geven overweldigend prioriteit aan het vermijden van de dood. Zo wordt door middel van soms zelfs agressieve behandelingen geprobeerd de dood uit te stellen. Dit idee, dat de dood kan worden overwonnen, wordt verder aangewakkerd door de vooruitgang in wetenschap en technologie, dat ook tot de overmatige afhankelijkheid van medische interventies tegen het einde van het leven heeft geleid. Het gevolg is dat gezinnen en gemeenschappen steeds meer vervreemd zijn geraakt. Deskundigen waarschuwen dan ook voor de toenemende ‘overmedicalisering’ van de dood.

Coronapandemie
Volgens de onderzoekers is de coronapandemie daar een goed voorbeeld van. Patiënten stierven op de intensive care met weinig contact met hun familie. “Ze stierven vaak enkel voor het oog van gemaskerd ziekenhuispersoneel, niet in staat om rechtstreeks met hun familie te communiceren,” zegt onderzoeker Libby Sallnow. “Sterven was vroeger een familiegebeurtenis, met af en toe medische ondersteuning. Nu is het een medische gebeurtenis, met beperkte familiesteun.”

Lijden
Volgens de onderzoekers is het een verontrustende trend. Want volgens hen betekent dit dat te veel mensen vlak voordat ze sterven onnodig lijden. Gezondheids- en sociale systemen over de hele wereld slagen er niet in om passende, meelevende zorg te geven aan stervende mensen en hun families. En dat baart onderzoekers zorgen.

Heroverweging
Deskundigen roepen dan ook op tot een radicale heroverweging van hoe samenlevingen omgaan met stervenden en de manier waarop we tegen de dood aankijken. “We moeten weg van een bekrompen, gemedicaliseerde benadering en juist richting een medelevend gemeenschapsmodel, waarbij gemeenschappen en gezinnen samenwerken met gezondheidsinstellingen om goed voor stervende mensen te zorgen,” zo schrijven de onderzoekers.

Zorgen voor een stervende
Zorgen voor een stervende houdt in dat er betekenis wordt toegevoegd aan de resterende tijd die er nog is, zo stelt co-auteur M.R. Rajagopal. “Het is tijd om fysiek comfort te bieden, om tot acceptatie te komen en vrede te sluiten met jezelf. Knuffel veel en herstel gebroken relaties. Het is tijd om liefde te geven en liefde te ontvangen, met waardigheid. Respectvolle palliatieve zorg faciliteert dit. Maar het kan alleen worden bereikt met een brede gemeenschapsbewustzijn en actie om de status-quo te veranderen.”

Bespreekbaar
Daarbij is het ook belangrijk dat de dood weer meer bespreekbaar wordt. Gesprekken over de dood kunnen soms moeilijk en ongemakkelijk voelen en gebeuren te vaak alleen in tijden van crisis, of soms zelfs helemaal niet. “We gaan allemaal dood,” zegt co-auteur Mpho Tutu. “En de dood is niet een medische gebeurtenis. Het is altijd een sociale, fysieke, psychologische en spirituele gebeurtenis. Als we het als zodanig gaan zien, kunnen we ook elke stervende meer recht doen.”

Aanbevelingen
De commissie doet in de studie ook enkele aanbevelingen:

1. De manier waarop we over de dood, sterven en rouwen denken moet worden aangepakt, zodat mensen een gezonder leven kunnen leiden en een meer rechtvaardige dood kunnen sterven;
2. Sterven moet worden opgevat als een relationeel en spiritueel proces in plaats van gewoon een fysiologische gebeurtenis. Dit betekent dat relaties een centrale rol moeten hebben in de zorg en ondersteuning van mensen die sterven of rouwen;
3. De zorg voor mensen die sterven moeten naast professionals ook families en leden van de bredere gemeenschap omvatten;
4. Gesprekken en verhalen over de dood, sterven en verdriet moeten worden aangemoedigd om bredere publieke gesprekken, debat en acties mogelijk te maken;
5. De dood moet als waardevol worden erkend.

De onderzoekers erkennen dat er al kleine veranderingen gaande zijn en dat grootschalige verandering tijd zal vergen. Maar volgens hen is het een belangrijke stap om de dood meer te omarmen. Want, zo stellen ze, ‘zonder de dood zou elke geboorte een tragedie zijn’.

Bronmateriaal

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd