En dus is er nog hoop voor ‘s werelds meest ernstig bedreigde mariene zoogdier.
Vorig jaar kwamen wetenschappers met treurig nieuws. De Californische bruinvis – die ook wel vaquita genoemd wordt – zou op het puntje van de afgrond bungelen. Onderzoekers ontdekten namelijk dat er nog maar tien exemplaren in leven zijn. Maar nu komt een nieuw onderzoeksteam met iets hoopvoller nieuws. Want ondanks dat de aantallen flink zijn geslonken, weet de soort zich toch kranig in stand te houden.
De netten van vissers hebben de afgelopen jaren duizenden vaquita’s verstrengeld en gedood, waardoor er waarschijnlijk nog maar enkele dieren rondzwemmen. Maar dit hoeft niet te betekenen dat de soort straks echt uitgestorven is, zo beweren onderzoekers nu. De ernstig bedreigde vaquita komt alleen voor in ondiepe lagunes in en rond de delta van de Colorado in het noorden van de Golf van Californië. En hier weet de bruinvis al honderdduizenden jaren in kleine aantallen te overleven, zo blijkt.
Genoom
De nieuwe analyse toont aan dat de kleine populatiegrootte niet meteen hoeft te betekenen dat de soort gedoemd is om uit te sterven. In deze analyse onderzocht het team levend weefsel van een vaquita die gevangen was genomen als onderdeel van een laatste wanhopige poging om de snel verdwijnende soort van de ondergang te redden. De vrouwelijke vaquita stief tragisch, maar haar levende cellen onthulden de meest complete en hoogwaardige genoomsequentie van welke dolfijn, bruinvis of walvis dan ook.
Extinctie vortex
Vaquita’s hebben lang overleefd en weigeren zich mee te laten slepen in een ‘extinctie vortex’ zoals de onderzoekers het zo mooi noemen. Dit is een scenario waarin een beperkte genetische diversiteit ervoor zorgt dat een soort zich niet meer kan herstellen en uitsterft. In de studie troffen de onderzoekers echter weinig tekenen van inteelt of andere risico’s aan die vaak in verband worden gebracht met kleine populatiegroottes. En dat geeft hoop voor het kleine overgebleven groepje vaquita’s.
Niet nieuw
Het idee dat vaquita’s zich ondanks hun beperkte aantallen staande kunnen houden, is niet nieuw. Enkele wetenschappers opperden dat al twee decennia geleden. Nu hebben geavanceerde genetische hulpmiddelen en nieuwe computertechnologieën hen geholpen om dat punt te bewijzen. “Vaquita’s hebben op deze manier al minstens 250.000 jaar overleefd,” zegt onderzoeker Barbara Taylor. “Nu we dat weten hebben we veel meer vertrouwen gekregen dat genetische problemen in de toekomst onze minste zorg zijn.”
Gezond
Hoewel het vaquita-genoom niet heel divers is, zijn de dieren gezond. Bij de meest recente veldinspanning – die in de herfst van 2019 plaatsvond – werden ongeveer negen individuen waaronder drie kalfjes gespot. En hieruit blijkt dat inteelt de gezondheid van deze laatste vaquita’s niet schaadt. “Deze en andere voorbeelden geven aan dat, in tegenstelling tot het paradigma van een extinctie vortex, sommige soorten met een lage genetische diversiteit en een kleine populatiegrootte toch kunnen overleven,” benadrukken de onderzoekers in hun studie.
Andere soorten
De vaquita is overigens niet de enige soort die gedurende lange perioden kleine, maar stabiele aantallen wist te behouden zonder aan inteelt ten onder te gaan. Ook de narwal, berggorilla en inheemse vossen die op de Channel Islands leven (een groep van acht eilanden voor de kust van Californië) klaarden dit kunstje. Mogelijk wisten ze over een lange tijdspanne schadelijke mutaties uit te schakelen die anders de gezondheid van de populatie in gevaar zou brengen. “Het lijkt dus vaker voor te komen dat soorten gedurende lange perioden met kleine aantallen kunnen overleven,” zegt onderzoeker Phil Morin.
De bevindingen uit de studie wijzen er dus op dat de vaquita, zelfs nu de aantallen op twee handen te tellen zijn, in staat is om te overleven. “We kunnen nu zien dat genetische factoren niet hun ondergang zullen betekenen,” onderstreept Morin. “De kans is groot dat hij zich volledig kan herstellen als we de funeste netten uit het water kunnen halen.” Ook de andere onderzoekers zien het rooskleurig in. “Kleine aantallen betekenen dus niet noodzakelijkerwijs de ondergang van een soort,” zegt Taylor. “We zijn eigenlijk als wetenschappers altijd op zoek naar risico’s. Maar we zouden minder pessimistisch moeten zijn. De aanblik van drie gezonde kalfjes in het water met hun overlevende moeders geeft ons hoop dat de soort in staat is om zich volledig te herstellen.”