Komeet C/2024 S1 (ATLAS), bijgenaamd de Halloween-komeet, was kort geleden een veelbelovende verschijning aan de hemel. Wetenschappers verwachtten dat de komeet, die dicht bij de zon komt, een spectaculaire waarneming zou opleveren voor amateur- en professionele astronomen. Helaas bleek de komeet niet bestand tegen de intense hitte en krachten in de buurt van de zon, waardoor hij uiteenviel tijdens zijn dichtste nadering op 28 oktober 2024.
C/2024 S1 (ATLAS) werd eind september 2024 ontdekt door het ATLAS-project op Hawaï, een initiatief dat gericht is op het vroegtijdig opsporen van nabije Aarde-objecten en -scheerders. Vanwege zijn omloopbaan en het feit dat hij tot de ‘Kreutz-zonnescheerders’ behoort, was de kans groot dat deze komeet erg helder zou worden bij het naderen van de zon. Op 23 oktober kwam de komeet het dichtst bij de Aarde en bereikte een helderheid van magnitude 8,7, een bemoedigend teken voor de waarnemingen rond Halloween, dit weekend.
Hieronder zie je in welke omloopbaan de komeet zich bevond, en waar die verder naartoe zou razen vanaf 28 oktober als hij niet uiteen was gevallen:
Kreutz-zonnescheerders
Kreutz-zonnescheerders zijn een familie kometen die extreem dicht langs de zon scheren, waarbij sommige kometen tot slechts tweemaal de straal van de zon naderen. Men denkt dat deze kometen afstammen van een reusachtige komeet die eeuwen geleden uiteenviel. Bij hun nadering kunnen Kreutz-kometen spectaculair helder worden en soms zelfs overdag zichtbaar zijn, zoals de beroemde komeet Ikeya-Seki in 1965. De groep is genoemd naar de Duitse astronoom Heinrich Kreutz, die aantoonde dat deze kometen een gemeenschappelijke oorsprong hebben. Veel Kreutz-kometen verbranden bij hun passage, hoewel de grotere fragmenten soms overleven.
De eerste tekenen van desintegratie werden op 9 oktober opgemerkt, toen waarnemingen uit Zuid-Afrika aantoonden dat de kern van de komeet aanzienlijk aan helderheid en samenhang verloor. Astronomen vermoedden dat de komeet door de hitte en getijdenkrachten van de zon uiteen begon te vallen. Dit patroon werd op 18 oktober herhaald toen de komeet een onverwachte uitbarsting van helderheid liet zien, wat erop wijst dat een deel van de kern mogelijk al in kleinere fragmenten uiteen was gevallen.
Kort voor zijn vernietigende passage langs de zon werd de komeet vastgelegd door het SOHO-observatorium, dat vanaf 26 oktober de dramatische beelden van zijn naderende uiteenvallen opnam. In een dubbele opname van 28 oktober is duidelijk te zien hoe de komeet uiteenvalt en de helderheid van zijn stoffige fragmenten toeneemt. Deze beelden markeren de laatste momenten van de komeet, die op slechts 0,008 AU van de zon zijn einde vond.
Een video-opname met de SOHO’s LASCO C3-C2-camera’s toont het uiteenvallen van de komeet op 28 en 29 oktober, waarin te zien is hoe de komeet nabij de zon verdwijnt en ‘in nevelen’ opgaat. Het fragmentatieproces wordt duidelijk in beeld gebracht met een helder stofspoor als overblijfsel. Deze zeldzame waarneming biedt belangrijke inzichten in de structuur en samenstelling van Kreutz-zonnescheerders, die vaak in zulke extreme omstandigheden uiteenvallen.
De dramatische ondergang van C/2024 S1 (ATLAS) in oktober 2024 biedt astronomen een zeldzame kans om meer te leren over het gedrag van kometen in de nabijheid van de zon. De Halloween-komeet, die kort voor het perihelium zijn leven verloor, heeft zijn stempel gedrukt door een ongekend spektakel te bieden, en zijn nalatenschap leeft voort in de beelden en data die zijn verzameld tijdens zijn laatste reis.
Wij schreven de laatste weken ook veel over de passage van komeet C/2023 A3 (Tsuchinshan-ATLAS), die de passage van zijn perihelium rond de zon wel overleefde en nog altijd gespot kan worden aan onze hemel. Lees er eventueel hier (meest recent) meer over.
De afgelopen decennia hebben ruimtetelescopen en satellieten prachtige foto’s gemaakt van nevels, sterrenstelsels, stellaire kraamkamers en planeten. Ieder weekend halen we een indrukwekkende ruimtefoto uit de archieven. Genieten van alle foto’s? Bekijk ze op deze pagina.
