De resultaten dagen de aanname uit dat veranderingen in de biodiversiteit voornamelijk worden veroorzaakt door het verdwijnen van zeldzamere soorten.
Op het eerste gezicht lijken insecten misschien onverwoestbaar. Er zijn onderhand al meer dan een miljoen soorten beschreven en bovendien krioelden er al 400 miljoen jaar geleden insecten over de aarde. Maar schijn bedriegt. De laatste jaren horen we veel verontrustend nieuws over de teloorgang van insecten. Zo nemen veel insectenpopulaties over de hele wereld elk jaar met zo’n 1 tot 2 procent af. Trek je dit door naar enkele decennia, dan kan de situatie behoorlijk nijpend worden. In een nieuwe studie hebben onderzoekers bestudeerd welke insecten het meest gevaar lopen. En het antwoord is verrassend.
Zeldzame soorten
Over het algemeen wordt aangenomen dat vooral zeldzame soorten het momenteel moeilijk hebben. Zeldzame soorten hebben vaak specifieke eisen met betrekking tot hun leefgebied en voedselbronnen, waardoor ze mogelijk minder flexibel zijn om zich aan te passen aan veranderingen. Bovendien hebben ze vaak kleinere populaties, wat hen gevoeliger maakt voor factoren zoals ziekten, predatie en klimaatverandering.
Klopt dat wel?
In een recente studie besloten wetenschappers te kijken of deze veronderstelling klopt. Tot nu toe was deze aanname eigenlijk niet grondig onderzocht, waardoor we nog geen helder beeld hadden van hoe het op de lange termijn met zeldzame en veelvoorkomende insecten gaat. “Het was duidelijk dat dit moest worden bestudeerd,” zegt hoofdauteur van de studie Roel van Klink. “We wilden achterhalen of de observaties van afnemende aantallen insecten verschillen tussen veelvoorkomende en zeldzame soorten, en hoe dit van invloed is op de totale diversiteit van insecten.”
Studie
Om een beter inzicht te krijgen in de trends van insectenaantallen, hebben de onderzoekers zich verdiept in eerdere studies en een database samengesteld. Deze database bevat gegevens die verzameld zijn over verschillende perioden, variërend van 9 tot 64 jaar, afkomstig uit 106 verschillende onderzoeken. Ze namen ook gegevens op van een Nederlandse studie over loopkevers die in 1959 begon en nog steeds tot op de dag van vandaag doorloopt.
Veelvoorkomende soorten verliezen terrein
Met de vernieuwde gegevens bevestigden de onderzoekers dat het aantal op het land levende insecten – denk aan kevers, motten, vlinders en sprinkhanen – jaarlijks met ongeveer 1,5 procent afneemt. Daarnaast ontdekten ze dat de meest voorkomende soorten (de soorten die op een bepaalde locatie in de hoogste aantallen voorkomen – welke soorten dat zijn, verschilt overigens per plek) aan het begin van de onderzoeksperiode de sterkste daling lieten zien: ongeveer 8 procent per jaar. De aantallen zeldzamere soorten namen opvallend genoeg veel minder sterk af.
Kortom, de afname van het aantal insecten komt dus voornamelijk doordat de meer algemene soorten – degene die je voorheen nog regelmatig in je achtertuin kon spotten – verloren gaan. En deze daling van de vroeger dominante soorten wordt ook niet gecompenseerd door toenames bij andere soorten, wat volgens de onderzoekers verstrekkende gevolgen heeft. “Veelvoorkomende soorten zijn belangrijke voedselbronnen voor vogels en andere dieren die insecten eten,” legt Van Klink uit. “Daarom zijn ze onmisbaar voor ecosystemen. Vanwege de aanzienlijke afname moeten de voedselketens flink worden aangepast.”
Lieveheersbeestje
Desondanks zijn er ook insecten die het goed doen. Een voorbeeld hiervan is het invasieve Aziatische lieveheersbeestje (Harmonia axyridis). Deze nieuwkomer heeft succesvol zijn plek gevonden en wordt steeds vaker op diverse plaatsen aangetroffen. Zo is dit kleine beestje nu al veelvoorkomend in heel Europa, de Amerika’s en Zuid-Afrika.
De mens
Volgens het team is verder onderzoek nodig om de onderliggende redenen van de ontdekte trends vast te stellen. Hoewel deze studie de mogelijke oorzaken niet specifiek heeft onderzocht, houden de afnames waarschijnlijk verband met recente menselijke invloeden, zoals klimaatverandering en verstedelijking, die worden gezien als belangrijke factoren voor het verlies aan biodiversiteit. “Insecten lijken harder getroffen te worden dan veel andere soorten nu mensen de planeet blijven domineren,” meent onderzoeker Jonathan Chase. “Andere onderzoeken, inclusief die van ons team, hebben niet gezien dat de diversiteit op lokale plekken bij veel andere dieren en planten net zo sterk afneemt.”
Hoewel de resultaten van de studie opvallend zijn, zijn deze bevindingen voornamelijk gebaseerd op gegevens over insecten afkomstig uit Europa en Noord-Amerika. Daarom moeten we voorzichtig zijn bij het interpreteren van deze resultaten als een wereldwijd fenomeen. Ondanks dat, benadrukken de resultaten de ernst van de huidige situatie. En als we niets doen, zal het voortdurende verlies van insecten ons dagelijks leven beïnvloeden op manieren waarvan we ons nu nog geen voorstelling kunnen maken.
