De impact van ontbossing én bebossing op watervoorraad: ‘Kan duizenden kilometers verder effect hebben’

De aarde warmt in rap tempo op. Voor de gebieden die steeds vaker met droogte te maken krijgen, wordt de beschikbaarheid van water dus nog belangrijker. Welke rol spelen ontbossing én bebossing daarbij? 

De bossen in de Amazone worden ook wel de ‘longen van de aarde’ genoemd (ook al nemen bomen juist CO2 op terwijl ze zuurstof uitstoten). In Brazilië worden deze oerbossen in razend tempo gekapt, maar elders in de wereld staan juist op grote schaal bebossingsprojecten op de planning. Voor al die bomen is veel water nodig dus besloot een internationaal team te onderzoeken wat de impact is van het aanplanten en kappen van bomen op de waterkringloop op verschillende locaties ter wereld. Daarbij vergeleken ze de grootte van het totale bladoppervlak, de hoeveelheid neerslag en veranderingen in het oppervlaktewater over een periode van twintig jaar.

Ontbossing en bebossing
Hoofdauteur van de studie Xu Lian legt in een gesprek met Scientias.nl uit wat de impact van ontbossings- en bebossingsprojecten is op het grondwaterpeil. “Er zijn veel ambitieuze projecten in de maak om via bebossing en herbebossing CO2 uit de atmosfeer te halen. Grootschalige aanplanting van bomen kan echter ernstige, onbedoelde gevolgen hebben voor de omgeving. De beschikbaarheid van water kan verbeteren, maar ook verslechteren, omdat de bomen extra bodemwater verbruiken en het neerslagpatroon in de nieuw beboste omgeving kan veranderen.”

Vocht uit bovenwindse gebieden
Ze vervolgt: “Het is daarom van het grootste belang om de hydrologische gevolgen van dit soort grootschalige vegetatieveranderingen nauwlettend in de gaten te houden, de data op te slaan en te analyseren. Alleen op deze manier kan er goede besluitvorming tot stand komen wat betreft het aanplanten van bomen. Eerdere studies over ontbossing en bebossing zijn gericht op de lokale of regionale vegetatieverandering en neerslag. Het regionale grondwaterpeil wordt echter niet alleen gevoed door neerslag afkomstig uit verdamping van vocht uit de lokale vegetatie, maar ook door vegetatie in afgelegen bovenwindse gebieden, soms duizenden kilometers verderop.”

De onderzoeker vertelt dat er pas de laatste tijd een groeiend besef is dat de gevolgen van ontbossing en bebossing sterk afhangen van waar en hoeveel van dit gerecyclede vocht neerslaat. “Eerdere studies naar de omvang van de impact van vegetatie op neerslag hebben dit aanzienlijk onderschat.”

Positief effect
Ze legt uit dat lokale neerslag soms duizenden kilometers verderop zijn oorsprong vindt. “Het vocht kan gigantische afstanden overbruggen in hogere luchtlagen. Het is belangrijk om zowel de lokale als bovenwindse vegetatiebijdragen aan de lokale neerslag mee te rekenen.” Maar over het algemeen zorgen meer bomen voor meer waterbeschikbaarheid, al kan het lokaal negatief uitpakken. “Bebossing leidt tot een toename van de waterbeschikbaarheid in ongeveer 45 procent van de gebieden, terwijl het elders slechter kan uitpakken.”

De onderzoeker is erg blij om te zien dat de beschikbaarheid van zoet water wereldwijs is toegenomen in de afgelopen twintig jaar.
“Dit komt door veranderingen in verdamping en neerslag die zijn veroorzaakt door bebossings- en ontbossingspraktijken. Bebossing helpt dus om meer zoet water beschikbaar te maken. Eerder onderzoek keek te weinig naar de atmosferische factoren en focuste te veel op de uitdroging van de bodem door de extra boomaanplant.”

Kritiek dossier voor overheden
Xu Lian geeft aan dat overheden en bedrijven die betrokken zijn bij ontbossings- en bebossingsprojecten, meer aandacht moeten hebben voor de impact die deze projecten hebben op het grondwaterpeil. “Overheden zien waterbeschikbaarheid tegenwoordig als een kritiek dossier, zeker in drogere gebieden. Momenteel wordt bebossing beschouwd als een effectieve, milieuvriendelijke en duurzame oplossing om klimaatverandering tegen te gaan. Ook zien beleidsbepalers hierin een mogelijkheid om CO2 uit de atmosfeer te halen, maar de onbedoelde impact op de beschikbaarheid van zoet water wordt soms niet goed meegewogen.”

Haar studie kan daaraan bijdragen. “De kennis die in onze studie is opgedaan, zal helpen om CO2-doelstellingen te behalen via de grootschalige aanplant van bomen. Hoe zorg je ervoor dat bebossing of herbebossing zo effectief mogelijk is? Dit is geen puur lokale of regionale kwestie. Je moet ook de effecten van gebieden duizenden kilometers verderop meewegen. Onze onderzoeksresultaten helpen om een goede inschatting te kunnen maken.”

Bronmateriaal

"Global water availability boosted by vegetation-driven changes in atmospheric moisture transport" - Nature

Interview met hoofdonderzoeker Xu Lian van Peking University
Afbeelding bovenaan dit artikel: Jiri Hrebicek / Getty (via Canva.com)

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd