Sinds de coronacrisis zit de schrik voor gekke virussen er goed in. En terecht. Volgens nieuw onderzoek zijn er vier soorten virussen die in “een exponentieel tempo” gevaarlijker worden. Als het zo doorgaat doden die ziektes samen tegen 2050 twaalf keer zoveel mensen als nu.
In het algemeen komen epidemieën door virussen die afkomstig zijn van dieren nu veel vaker voor en zijn ze ernstiger dan vroeger. Onderzoekers zagen een snelle toename van vier typen infecties die van dier op mens zijn overgesprongen: de filovirussen, zoals het levensgevaarlijke Ebola en Marburg, SARS-coronavirus 1, het Nipah-virus en het Machupo-virus. In het algemeen was er een patroon van grotere en meer frequente epidemieën, zo blijkt uit een analyse van zestig jaar aan data over virusuitbraken. En die uitbraken zijn ook nog eens veel dodelijker, waarschuwen de wetenschappers.
Verspreiding over grotere afstanden
Probleem is dat de virussen zich makkelijker verspreiden over grote afstanden. Dat komt onder meer door klimaatverandering en veranderd landgebruik, wat voortkomt uit een grotere bevolkingsdichtheid en toegenomen mobiliteit, leggen de onderzoekers uit. Meestal ontstaat een epidemie door een virus dat van een dier op een mens is overgesprongen, een zogenaamde zoönose.
Dat zoönose vaker voorkomt is duidelijk, maar het was nog moeilijk in te schatten wat dit betekent voor de toekomst van de volksgezondheid wereldwijd, aangezien er weinig historische data zijn over de jaarlijkse frequentie en ernst van dergelijke uitbraken, stellen de onderzoekers. Om dit op te lossen bekeken ze hun eigen uitgebreide epidemiologische database, in de hoop zo trends te ontdekken in de zoönotische virusuitbraken die mogelijk duidelijk maken wat we kunnen verwachten de komende decennia.
Groot gevaar voor gezondheid en samenleving
De gebruikte database bevatte een breed scala aan officiële bronnen, waaronder rapportages van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) over virussen, uitbraken die zijn veroorzaakt door een virus waarbij meer dan vijftig mensen omkwamen en historisch belangrijke virusuitbraken, zoals de grieppandemieën van 1918 en 1957.
De onderzoekers richtten zich op de filovirussen, coronavirussen, het nipah-virus en het Machupo-virus dat ernstige acute virale hemorragische koorts veroorzaakt. Ze kozen juist voor deze virussen, omdat ze zo’n groot gevaar kunnen vormen voor de volksgezondheid, maar ook voor de economische en politieke stabiliteit. Alles bij elkaar keken ze naar 3150 virusuitbraken en epidemieën tussen 1963 en 2019. Zo hoopten ze trends te ontdekken in het aantal uitbraken en het daarmee gepaard gaande aantal doden dat door deze virussen werd veroorzaakt.
Steeds meer doden
Uiteindelijk vonden ze in deze periode 75 uitbraken van een virus dat afkomstig was van dieren, in 24 landen. Daarbij kwamen meer dan 17.230 mensen om het leven, van wie er ruim 15.700 overleden tijdens 40 uitbraken van filovirussen, voornamelijk in Afrika. En het ergste: het aantal zoönosen en het aantal doden als gevolg van de ziektes namen jaarlijks met respectievelijk 5 en 9 procent toe tussen 1963 en 2019, waarbij de coronapandemie dus niet is meegenomen.
“Als deze jaarlijkse toename zo doorgaat, verwachten we dat de geanalyseerde virussen vier keer zoveel uitbraken veroorzaken en twaalf keer zoveel doden in 2050, vergeleken met 2020”, schatten de onderzoekers.
Topje van de ijsberg
En dat is nog maar het topje van de ijsberg. Er is immers slechts naar vier soorten virussen gekeken en er zijn enorm strikte criteria gehanteerd voor wat gold als een uitbraak. Bovendien is de ergste van al, Covid-19, niet eens meegerekend.
Toch was dit al genoeg om aan te tonen dat we heel wat te vrezen hebben van die zoönosen. “Onze evaluatie van het historische bewijs laat zien dat de reeks van recente epidemieën die veroorzaakt zijn door zoönosen geen afwijking zijn of een willekeurig cluster, maar een trend over meerdere decennia waarin dergelijke epidemieën niet alleen groter zijn maar ook vaker voorkomen”, aldus de onderzoekers.
Actie nodig
“Het perfecte pakket aan maatregelen om wereldwijd beter voorbereid en beter bestand te zijn tegen epidemieën is nog niet geweten. Wat echter wel duidelijk wordt uit de historische trends is dat direct actie nodig is om een groter en groeiend risico voor de volksgezondheid het hoofd te bieden”, klinkt het tot besluit.
