Drie procent van het aardoppervlak bestaat uit meren. Dat lijkt niet veel maar daarin zit wel 87 procent van al het zoetwater ter wereld. De mens heeft bovendien steeds meer water nodig om te drinken en voor irrigatie. Samen met klimaatverandering zorgt dat ervoor dat de meren opdrogen.
Om te kijken hoe het gesteld is met de grote meren op onze planeet analyseerden Amerikaanse onderzoekers dertig jaar aan satellietbeelden. Zo konden ze precies zien hoeveel minder water er zit in bijna 2000 grote meren en drinkwaterreservoirs – goed voor 95 procent van het totale watervolume van alle meren op Aarde. En dat viel niet mee.
Dreigend drinkwatertekort
“Meer dan de helft van de grootste meren ter wereld is in de afgelopen dertig jaar significant gekrompen”, vertelt onderzoeker Fangfang Yao van de University of Colorado Boulder aan Scientias.nl. “De stijgende behoefte aan drinkwater, het opwarmende klimaat en sedimentatie zijn de grootste boosdoeners waardoor de zoetwatervoorraden verdwijnen. Meer dan een kwart van de wereldbevolking is afhankelijk van drinkwater uit een krimpend meer, blijkt uit ons onderzoek. Dit hoge aantal verbaasde ons. Het mag duidelijk zijn dat het ongelooflijk belangrijk is om aan de slag te gaan met duurzaam watermanagement om toekomstige problemen voor te zijn”, zegt Yao, die nog vertelt dat dus voor zeker 2 miljard mensen een tekort aan drinkwater dreigt.
Gek genoeg, is over rivieren veel meer informatie beschikbaar. De langetermijntrends van de waterstand zijn goed gedocumenteerd. Dit is bij meren lang niet altijd het geval. “Het water in meren wordt vaak gebruikt als drinkwater of om gewassen te besproeien. Het managen hiervan wordt vaak overgelaten aan lokale partijen. Daarom worden meren vaak niet meegenomen in het beleidsplan van nationale overheden en is er weinig onderzoek naar gedaan”, legt Yao uit.
Klimaatverandering
Maar waar blijft al dat verdwenen water eigenlijk? “We weten de percentages niet precies, maar er zijn verschillende manieren waarop water verdwijnt uit een meer. Er wordt op sommige plekken overmatig veel water afgetapt voor drinkwater, irrigatie of andere doeleinden. Ook verdampt er in warme perioden veel water vanuit de toplaag, waarbij wolken worden gevormd die uiteindelijk heel ergens anders voor regen kunnen zorgen. Klimaatopwarming versnelt dit proces zienderogen. De interactie tussen oppervlaktewater en grondwater kan daarnaast een rol spelen”, aldus Yao.
Meer verdroging dan gedacht
De studie is enerzijds in lijn met eerder onderzoek, maar komt anderzijds tot nog somberdere conclusies. “Eerdere studies lieten zien dat klimaatverandering ervoor zorgt dat droge gebieden droger worden en natte gebieden natter. Dit is een breed gedragen idee, dat door observaties en modellen wordt bevestigd. Wij hebben eveneens een ‘dry-get-drier’-patroon vastgesteld als het gaat om de opslag van zoetwater in meren. Ons onderzoek laat echter over de laatste dertig jaar ook op sommige ‘natte’ plekken – in de tropen en op hoge breedtegraden – een krimpende trend van meren zien. Het lijkt er dus op dat er meer verdroging plaatsvindt dan eerder gedacht, zeker wat betreft het volume en de opslagcapaciteit van meren”, concludeert Yao.
Overheidsingrijpen nodig
Watermanagement is de oplossing, meent de onderzoeker. “Het is cruciaal dat meren op een duurzame manier worden bestuurd, in combinatie met andere waterbronnen in de omgeving. Anders dreigen er veel meren op te drogen door lokaal mismanagement en klimaatopwarming. Wanneer een meer structureel krimpt vanwege een te grote waterbehoefte, dan moet er ingegrepen worden en zuiniger worden omgegaan met het aftappen van water. Een mooi voorbeeld is het Sevanmeer in Armenië, dat goed op weg is om zijn oude niveau te bereiken sinds er twintig jaar geleden een nieuwe waterbesparingswet is ingegaan. Maar het tegengaan van klimaatverandering door het verminderen van CO2-uitstoot is de beste manier om de krimp van meren door verdamping van oppervlaktewater en sedimentatie tegen te gaan”, vertelt Yao.
