De bizarre glaskikker kan deels onzichtbaar worden. En wetenschappers zijn er nu uit hoe hij dat doet.
Dat er op aarde vreemde dieren leven, weten we al langer. Sommige kunnen spontaan van kleur veranderen, terwijl andere zich zo goed kunnen camoufleren, dat ze volledig in hun omgeving opgaan. En dan heb je nog dieren die (deels) doorzichtig zijn. Dergelijke transparante dieren vinden we vooral in het water, het is een zeldzame eigenschap onder landdieren. Maar dat betekent niet dat ze er niet zijn. Want misschien heb je al weleens van de glaskikker gehoord. En in een nieuwe studie doen onderzoekers de grote verdwijntruc van dit opmerkelijke beestje uit de doeken.
Glaskikkers
Glaskikkers danken hun naam aan hun transparante huid. Overigens zijn ze niet helemaal transparant, de meeste soorten binnen deze familie hebben alleen een doorzichtig buikje. Hierdoor kun je bijna al zijn organen en botten zien zitten. In Nederland zul je dit bijzondere beestje niet zo snel tegenkomen, ze leven voornamelijk in de Amerikaanse tropen. Het zijn ook nog eens nachtdieren, die hun dagen ondersteboven, slapend op zachte bladeren, slijten. Omdat deze bladeren qua kleur overeenkomen met die van hun eigen rug – en ze zoals gezegd een doorschijnend buikje hebben – vallen de kikkers tijdens hun middagdutje helemaal niet op.
Een prangende vraag is echter hoe de grote verdwijntruc van transparante kikkers precies in elkaar steekt. Zoals gezegd is transparantie een zeldzame eigenschap onder landdieren. Dit heeft ermee te maken dat de bloedbaan van gewervelde dieren vol zit met goed zichtbare rode bloedcellen, die interageren met licht. Daarentegen beschikken bijvoorbeeld doorzichtige ijsvissen en transparante palinglarven niet over rode bloedcellen, waardoor ze gemakkelijker ‘verdwijnen’.
Technieken
Om het geheim van de glaskikker te ontrafelen, bestudeerden de onderzoekers één soort in het bijzonder, namelijk de schattige, slechts drie centimeter grote Hyalinobatrachium fleischmanni. Met behulp van geavanceerde technieken gingen de onderzoekers op jacht naar de precieze locatie van rode bloedcellen in het lichaampje van de kikker, zonder het diertje fysiek te storen. Dat laatste is heel belangrijk, aangezien de transparantie van de glaskikker door activiteit, stress, anesthesie en de dood wordt onderbroken.
De verdwijntruc ontrafeld
De onderzoekers ontdekten dat rustende glaskikkers nog veel doorzichtiger worden. Wanneer ze slapen kunnen ze hun transparantie zelfs met een factor twee tot drie vergroten. En het team is er nu ook uit hoe ze dat doen. Zo blijkt dat de kikkers 90 procent van hun rode bloedcellen uit hun bloedcirculatie halen en deze in hun unieke lever opslaan. De lever bevat zogenaamde guaninekristallen, die reflecterend zijn. “Glaskikkers onttrekken in wezen de rode bloedcellen aan het zicht,” legt onderzoeker Carlos Taboada uit. “Ze pauzeren gedurende de dag bijna hun gehele ademhalingssysteem, zelfs bij hoge temperaturen.”
Kortom, door de rode bloedcellen in hun unieke, reflecterende lever te verstoppen, worden de kikkers als het ware doorzichtig en kunnen zo genieten van een welverdiend tukje. Op het moment dat ze weer actief worden, brengen ze de rode bloedcellen terug in de bloedbaan. Hierdoor kunnen ze zich ook weer beter bewegen. Lichtabsorptie zorgt er in dit geval voor dat de transparantie wordt verbroken.
Bloedstolling
Dat glaskikkers een schijnbaar goede controle hebben over waar ze hun rode bloedcellen laten, is heel bijzonder. Bij de meeste gewervelde dieren kan het aggregeren van rode bloedcellen bovendien leiden tot gevaarlijke bloedstolsels in de aders en slagaders. Glaskikkers hebben daar gelukkig geen last van. En dat roept een aantal belangrijke vragen op bij onder andere medische onderzoekers. De studie baant dan ook de weg vrij naar nieuwe onderzoeksmethoden om bloedpropjes en bloedstolsels bij mensen te voorkomen.
De studie, gepubliceerd in het vakblad Science, breidt niet alleen onze kennis over de fascinerende glaskikker uit, mogelijk hebben de bevindingen zelfs gevolgen voor onze eigen gezondheid. “Er bestaan meer dan 150 soorten glaskikkers in de wereld, en toch beginnen we nu pas de ongelofelijke manieren waarop ze interageren met hun omgeving te begrijpen,” zegt onderzoeker Jesse Delia. “Overigens is dit pas de eerste van een reeks studies naar de fysiologie van de transparantie van gewervelde dieren. Het zal hopelijk biomedische wetenschappers stimuleren de extreme fysiologie van deze kikkers te vertalen naar nieuwe behandelmethoden in de menselijke geneeskunde.”
