Europa’s grootste vleermuis, de Grote rosse vleermuis (Nyctalus lasiopterus), jaagt actief op kleine zangvogels en eet ze al vliegend op zonder te landen. En voordat je het vraagt: ja, er zijn opnames van – met kauwgeluiden!
In een studie die in Science is verschenen laat een internationaal team zien hoe deze zeldzame vleermuis meer dan een kilometer hoog in de nachtelijke lucht vogels opspoort, achtervolgt en grijpt. Onderzoekers ‘reden’ hiervoor mee op de rug van grote rosse vleermuizen met ultralichte biologgers, een soort van minuscule ‘rugzakjes’ met een hoop meetapparatuur erin. De instrumenten registreerden beweging, versnelling, hoogte én geluid (inclusief echolocatie). Het resultaat: een zeldzaam inkijkje in onverbiddelijke jachttechnieken die zich volledig in het donker afspelen.
Achtervolging
De loggers lieten bijzonder spectaculaire achtervolgingen zien, compleet met steile en razendsnelle duiken richting de grond. In twee gevallen doken vleermuizen 30 en 176 seconden lang (bijna drie minuten!) terwijl ze sneller en krachtiger sloegen met de vleugels, hun versnelling verdrievoudigden en onafgebroken aanvalsroepjes uitzendden. In het eerste geval gaf de vleermuis op en wist de vogel veilig te vluchten. In het tweede geval ving de vleermuis zijn prooi – een roodborstje – vlak boven de grond. De microfoon noteerde in totaal 21 noodkreten van de vogel, gevolgd door 23 minuten kauwgeluiden terwijl de vleermuis bleef doorvliegen.
Samen met röntgen- en DNA-analyses van zangvogelvleugels die onder jachtgebieden werden gevonden ontstaat een helder beeld van het jachtgedrag van de grote rosse vleermuis. De vleermuizen vliegen voor hun jacht tot grote hoogte, waar veel trekvogels ’s nachts vliegen om dagpredatoren te ontwijken. Vogels horen de echolocatiesignalen van de vleermuis nauwelijks en merken het aanstormend gevaar vaak pas op het allerlaatste moment op. Dan slaat de vleermuis toe: eerst een nekbeet om de prooi te doden. Daarna worden de vogelvleugels afgescheurd en eet de vleermuis al vliegend zijn prooi op, vermoedelijk met behulp van de vogelhuid tussen de poten als een soort ‘hengsel’.
Ontwijkmanoeuvres
Volgens hoofdauteur Laura Stidsholt van Aarhus University is vooral de luchtacrobatiek van zowel prooi als jachtdier indrukwekkend. “We weten dat zangvogels wilde ontwijkmanoeuvres uitvoeren, zoals lussen en spiralen, om overdag aan roofvogels te ontsnappen – en ze lijken ’s nachts dezelfde tactiek tegen vleermuizen te gebruiken. Het is fascinerend dat vleermuizen ze niet alleen kunnen vangen, maar ook al vliegend kunnen doden en opeten. Zo’n vogel weegt ongeveer de helft van de vleermuis. Het zou voor mij zijn alsof ik al joggend een dier van 35 kilo vang en opeet,” zegt Stidsholt.
De nieuwe resultaten bevestigen een hypothese die bijna 25 jaar geleden werd geopperd. Toen vond de Spaanse vleermuisonderzoeker Carlos Ibáñez veren in uitwerpselen van grote rosse vleermuizen. In de jaren erna stapelde het bewijs zich op dat ten minste drie grote vleermuizenoorten in vlucht kleine vogels eten, maar hard bewijs ontbrak. “We wisten al dat de grote rosse vleermuis insecten in de lucht vangt en opeet dus vermoedden we dat hij hetzelfde met vogels deed – maar we moesten het bewijzen,” zegt Ibáñez. Omdat vleermuizen ’s nachts jagen is filmen bijna niet te doen. Het team probeerde van alles: nachtcamera’s, camera’s bij verblijfplaatsen en ook GPS-tags. Toen dat allemaal niet bleek te werken moesten er creatievere oplossingen bedacht worden, zoals ultrasone recorders aan heteluchtballonnen en zelfs een militaire radar.
Noodkreten
De uiteindelijke doorbraak kwam met de lichtgewicht biologgers. Het team van Ibáñez had daarnaast ‘slimme’ verblijfplaatsen geïnstalleerd en vleermuizen voorzien van microchips die automatisch worden geregistreerd. Zo werd het leven van deze bloedstollende jager nauwgezet gevolgd. Uiteindelijk ving de logger het spectaculaire bewijs dat zo hard nodig was: aanvalsgolven in de echolocatie, extreme duiken, de noodkreten van een prooi en daarna voor een lange tijd kauwgeluiden. Voor mede-hoofdauteur Elena Tena was het beluisteren van die opname een intens moment: “Het roept natuurlijk empathie op voor de prooi, maar het is ook onderdeel van de natuur. We wisten dat we iets uitzonderlijks hadden vastgelegd. Ik heb meerdere keren teruggeluisterd om echt te bevatten wat we hadden geregistreerd.”
Alhoewel de grote rosse vleermuis niet bepaald overkomt als een allemansvriend is het toch belangrijk dat deze ontdekking is gedaan. De grote rosse vleermuis is namelijk al extreem zeldzaam en wordt in veel gebieden bedreigd doordat boshabitats verdwijnen. Het nieuwe inzicht in ecologie en jachtgedrag is dan ook cruciaal voor effectieve bescherming en beheer van deze soort. Door te begrijpen waar, wanneer en hoe de grote rosse vleermuis jaagt kunnen beheerders rekening houden met de precieze behoeften. Als je nog een uniek idee voor een halloweenkostuum zoekt: denk eens aan de grote rosse vleermuis. De soort kan de extra aandacht zeker goed gebruiken.
Ook elke dag vers het laatste wetenschapsnieuws in je inbox? Of elke week?
Schrijf je hier in voor de nieuwsbrief!
Luister ook naar de Scientias Podcast:
