Tegen 2050 zou zelfs de meerderheid van alle mariene ecosystemen hersteld kunnen zijn, als we maar graag genoeg willen.
Als de oceaan een ziek persoon zou zijn waarbij we de temperatuur opmeten, dan moeten we toch wel een behoorlijke koorts vaststellen. Dat komt omdat mariene ecosystemen het nogal voor hun kiezen hebben gekregen. Het is vooral te wijten aan klimaatverandering, maar bijvoorbeeld ook aan rondslingerend plastic afval dat in groten getale door de zee drijft. Maar wie de hoop al had opgegeven, kan nu zijn hart ophalen. Onderzoekers stellen namelijk in een nieuwe studie dat het nog niet te laat is. “Het is mogelijk om mariene ecosystemen te herbouwen,” zegt onderzoeker Catherine Lovelock tegen Scientias.nl.
Goed nieuws
De studie is een helder lichtpuntje tussen alle eindeloze verhalen over verval. “Het is juist belangrijk om ook dit nieuws te melden omdat het hoop geeft,” zegt Lovelock. “De oceaan is nog geen verloren zaak. Natuurlijk, sommige sectoren, regio’s en ecosystemen staan er slecht voor. Maar acties werken. We moeten alleen geduld hebben en blijven doorgaan met positieve en werkende maatregelen.”
2050
In de studie concluderen de onderzoekers dat het tij nog prima te keren valt. Veel componenten van mariene ecosystemen kunnen namelijk worden herbouwd als we proberen de oorzaken van hun achteruitgang aan te pakken. Het betekent dat tegen 2050 zelfs de meerderheid van alle ecosystemen hersteld kunnen zijn. Als we maar graag genoeg willen. “We moeten ons daar wel echt voor inzetten,” zegt Lovelock. “Hoe waarschijnlijk het is dat tegen 2050 de oceanen werkelijk zijn hersteld, hangt dus af van wat mensen, overheden, instellingen gemeenschappen en de industrie besluiten te doen.” Daarbij is het volgens de onderzoeker vooral belangrijk om de doelstellingen uit het Parijse klimaatakkoord na te streven. “Het Great Barrier Reef is dit jaar wederom ernstig verbleekt,” zegt Lovelock. “Het is daarom van cruciaal belang om successen te boeken als we klimaatverandering te boven willen komen.”
Stappen
De vraag is natuurlijk welke stappen er nodig zijn om de schade die we aan mariene ecosystemen hebben berokkend, terug te draaien. En ook daar laten de onderzoekers zich in hun studie over uit. Zo stellen ze een reeks maatregelen voor en geven ze eveneens een indicatie van het kostenplaatje. Lovelock stipt de vier belangrijkste maatregelen nogmaals aan. “Ten eerste moeten er meer beschermde gebieden komen,” zegt ze. “Ten tweede moeten we ecosystemen herstellen met behulp van voldoende middelen over een lang tijdsbestek, met de juiste betrokkenheid van gemeenschappen. Ten derde is het belangrijk om de visserij te verduurzamen. En op de vierde plaats is het noodzakelijk om klimaatverandering te stoppen.” Dit is natuurlijk allemaal veel makkelijker gezegd dan gedaan. “De transformaties zijn inderdaad niet eenvoudig,” zegt Lovelock. “Verduurzaming vergt inzet van iedereen in de samenleving. Het herstel van mangroven kan bijvoorbeeld mislukken als plaatselijke gemeenschappen niet meewerken. Maar als hun levensonderhoud op lange termijn juist door het herstel verbetert, zullen ze wel bereid zijn om mee te werken.”
Bescherming
Volgens de onderzoeker is het heel belangrijk om draslanden aan de kust te beschermen. “Dit kan de voedselzekerheid waarborgen voor miljoenen mensen die ervan afhankelijk zijn,” zegt Lovelock. “Bovendien kan het de dreiging van stormschade en overstromingen verminderen, wat miljoenen dollars bespaart.” Daarnaast kunnen mangroven, zoutmoerassen en zeegrassen koolstof in de bodem en biomassa opslaan, wat kan helpen om de gevolgen van klimaatverandering te verzachten. “Ze bieden zoveel voordelen voor kustgemeenschappen, dat het herstellen van deze ecosystemen eigenlijk vanzelfsprekend zou moeten zijn.”
Voorbeelden
Wie denkt dat de hierboven genoemde maatregelen toch nog een brug te ver zijn, kan hoop putten uit een reeks succesverhalen. “Het verrast me hoeveel successen er al zijn geboekt,” zegt Lovelock. “Ondanks dat mensen ecosystemen in de oceaan sterk hebben verstoord, hebben recente interventies tot een aantal opmerkelijke succesverhalen geleid. Zo is het ons bijvoorbeeld gelukt om de walvisvangst terug te dringen, zeerechten op te stellen, vervuiling door schepen te voorkomen en de industriële visserij te beperken. Stuk voor stuk positieve resultaten. Dit is het bewijs dat mariene populaties zich kunnen herstellen. Samen vormen ze overtuigend bewijs dat herstel haalbaar is.”
Toch is het de vraag of we echt alle ecosystemen in oude glorie kunnen herstellen. Want sommige gebieden zijn onderhand misschien al te veel aangetast. “Sommige ecosystemen zullen wellicht nooit meer hetzelfde zijn,” zegt Lovelock. “Caribische koraalriffen hebben bijvoorbeeld al hun hertshoornkoralen verloren, mogelijk voor altijd. Daarnaast is in de Noordzee het zeegras verdwenen. En ook als dit opnieuw wordt gezaaid, zullen ze er mogelijk anders uitzien dan ervoor.” Volgens de onderzoeker is het daarom belangrijk om het idee dat ecosystemen precies hetzelfde moeten blijven, los te laten. “Mijn gevoel zegt dat we zeker moeten kijken naar de toestand van ecosystemen uit het verleden zodat we weten waar we naar streven,” zegt ze. “Maar we moeten niet teleurgesteld zijn als blijkt dat we de situatie niet volledig in originele staat kunnen herstellen. We hebben bepaalde functies van ecosystemen nodig (zoals kustbescherming, hout en leefgebieden voor vissen). En als we die functies bereiken, hebben we al een mate van succes behaald die enorme economische en sociale voordelen zal hebben.”
Volgens de onderzoekers is het belangrijkste dat we doorzetten en klimaatverandering aanpakken. Daar is geen wondermiddel voor, we zullen de onderliggende oorzaken van de ecologische ineenstorting moeten bestrijden. Zullen we daartoe in staat zijn? “We zouden het artikel niet hebben geschreven als we niet hadden gedacht dat dit mogelijk was,” onderstreept Lovelock. “Maar het is zeker een grote uitdaging. We zijn van mening dat als we niet op de mogelijkheid hadden gewezen, mensen misschien niet beseffen dat het echt kan, waardoor ze hun motivatie verliezen. We kunnen misschien niet meer elk organisme redden. En als ecoloog maakt het me ongelofelijk verdrietig om soorten van de planeet te zien verdwijnen. Maar ik denk dat we moeten proberen het beste te doen wat we kunnen.”
