De Germanen: eerder beschaafde fashionista’s, dan woeste Romeinse bedenksels

De Romeinen waren overheersers, maar brachten wel beschaving in ons kikkerlandje. En boven die rivieren, waar dat niet lukte, heersten de woeste barbaren tegen wie geen beschavend kruid gewassen was. Of toch niet?

Bebloede berenvellen over de ongewassen schouders en wilde klanken uitstotend als onnozele schipbreukelingen. Dat is een beetje ons plaatje als we denken aan de Kelten en de Germanen, waartoe ook de stammen behoorden die in Nederland woonden ten tijde van de Romeinse overheersing ten zuiden van de grote rivieren. En bij de Bataafse opstand hebben we een barbaars volk in gedachten dat strijdt tegen de Romeinse overheersing en voor de vrijheid van het eigen autonome volk. Die plaatjes kloppen alleen niet met de werkelijkheid, zo blijkt uit de openbaringen van archeoloog Alexander van de Bunt.

Romeinen en Germanen verbonden
Van de Bunt bundelde zijn bevindingen in het boek Wee de overwonnenen en zet daarmee ons beeld van barbaren in het algemeen en de Bataafse opstandelingen in het bijzonder, op zijn kop. “De grenzen van het Romeinse Rijk waren niet zo zwart-wit als we denken. Het was niet zo dat aan de éne kant de beschaafde Romeinen woonden en als je een stap over de grens deed, je in niemandsland terecht kwam waar de Barbaren wild rondrenden. Misschien kunnen we die grenzen beter relatief vergelijken met douane- en controleposten. Aan beide kanten van de grens woonden volkeren die elkaar al generaties beïnvloedden op cultuur, religieus en economisch gebied. Het waren geen gescheiden werelden, maar samenlevingen die sterk met elkaar verbonden waren. Er werd dan ook fors handel gedreven tussen de volkeren aan beide kanten van de grens. Dat weten we uit vondsten, waaruit blijkt dat goederen die ten noorden van de rivieren geproduceerd werden, ver ten zuiden daarvan zijn opgegraven. En andersom,” legt Van de Bunt uit.

Nauwsluitende, geraffineerde kleding
De Germanen waren niet één volk, maar bestonden uit verschillende stammen die zeer zeker niet van beschaving gespeend waren. Zo zagen ze er in de eerste plaats al niet uit, zoals wij ons dat dikwijls voorstellen. “Ze hielden juist van nauwsluitende, goed passende kleding. De skinny jeans, bijvoorbeeld, had door hen uitgevonden kunnen zijn! Hoe nauwsluitender om het lichaam van de drager, hoe mooier men het vond en wijde raggen of gewaden werden door deze Germaanse stammen als lomp en niet verfijnd beschouwd. Die strakke kleding was geraffineerd gemaakt en kleurrijke stoffen waren populair. We weten dat vooral in linnendoeken bij vrouwenkleding bijvoorbeeld, vaak purperen kleurstoffen verwerkt werden. We weten ook dat de mantels die erover werden gedragen, beschikten over gespen van metaal en dat die vaak kunstig bewerkt waren,” aldus de archeoloog.

Schrift, bestuur en trouw
Ook naar andere maatstaven waren onze voorouders niet de woestelingen, voor wie ze later vaak werden uitgemaakt. In militair opzicht bijvoorbeeld blijkt dat de Chatten, de stamouders van onze Bataven, al in slagveldformaties strijd leverden. Van de Bunt kent nog wel een paar voorbeelden. “Germaanse stammen kenden ook rechtspraak, waarbij criminelen gestraft werden. En bestuur en democratie in de vorm van volksvergaderingen, daar kozen zij ook hun leiders en namen ze belangrijke beslissingen. Ook relationeel of seksueel was het geen losse bende. Er was een strikte huwelijksmoraal waarbij vreemdgaan absoluut niet was toegestaan. Verder blijkt dat ze waarde hechtten aan rechtvaardige, gelijkwaardige relaties en er zijn aanwijzingen dat ze vrouwen als sacrale wezens beschouwden. Van het schrijftablet van Tolsum, gevonden in Friesland, weten we ook dat zij over schrift beschikten.”

“De term Barbaren is eigenlijk niets meer dan zeer geslaagde Romeinse propaganda”

Romeinse propaganda
Hoe komen we dan toch aan die wilde reputatie? Volgens Van de Bunt is de term Barbaren eigenlijk niets meer dan zeer geslaagde Romeinse propaganda. “De Romeinse beschaving, was voor de Romeinen natuurlijk superieur en het was van belang dat het thuisfront, de Romeinen wisten hoe inferieur andere volkeren waren, die overheersing verdienden. Julius Caesar was hier een kanjer in en verbloemde hiermee de realiteit van zijn onrechtmatige oorlog in Gallië. Al snel werd er een typetje gecreëerd. Die van de wilde barbaar die altijd wel strijd zoekt en vrij wil zijn. Die typeringen waren toen net zo ongegrond als sommige typeringen van mensen met een migratie-achtergrond, die nu soms de ronde doen. Uiteraard viel er veel meer eer aan te behalen voor een Romeinse generaal of keizer wanneer hij het opnam tegen woeste barbaren. Het hoorde allemaal bij de eigentijdse beeldvorming van de Romeinen.”

Burgeroorlog vermomd als Bataafse opstand
De archeoloog en schrijver vindt het daarom belangrijk dat ook de Bataafse opstand in 69-70 n.Chr. tegen een ander licht wordt gehouden. “We hebben dit eeuwen gezien als een oorlog tussen het ene overheersende volk en het andere, het overheerste volk. Dit is veel te kort door de bocht en zelfs bij educatieve televisieprogramma’s als Welkom bij de Romeinen wordt de Bataafse opstand nog zo neergezet. Dat is een beetje gemakzuchtig. In werkelijkheid waren de Bataven ruim een eeuw daarvoor naar onze streken getrokken en waren zij 3 generaties verder toen de Bataafse Opstand losbrak. Zij hadden inmiddels het Romeinse burgerrecht verkregen en hadden veel van de Romeinse zeden en gewoonten overgenomen. De Bataafse opstand gaat niet om vrijheid en strijd tegen een corrupte en decadente overheerser, maar is in feite een Romeinse burgeroorlog met hele andere motieven zoals religie, politiek en macht.”

Na bijna 2000 jaar Romeinse propaganda blijken onze voorouders dus een stuk beschaafder dan we dachten. Maar zoals met alle typeringen, zal het nog wel even duren voordat we ons beeld hebben bijgesteld. Hopelijk niet nog eens 2000 jaar.

Bronmateriaal

Interview A. van de Bunt, archeoloog
Afbeelding bovenaan dit artikel: via Wikimedia Commons

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd