Wij mensen zijn ongeduldige praters. We wisselen snel van beurt bij de uitwisseling van informatie en vallen elkaar regelmatig in de rede. Dat doen chimpansees dus ook, blijkt uit een nieuwe Britse studie.
De wetenschappers hebben de grootste dataset ooit verzameld van gesprekken tussen chimpansees op verschillende plekken in het oosten van Afrika. Ze ontdekten dat de communicatie tussen de dieren bizar veel gelijkenissen vertoont met onze manier van praten. “Hoewel menselijke talen enorm divers zijn, is een gemeenschappelijk kenmerk dat onze gesprekken gestructureerd zijn op basis van snelle overgangen, die gemiddeld slechts 200 milliseconden duren”, zegt onderzoeker Catherine Hobaiter van de University of St. Andrews. “De grote vraag was of dit iets unieks is voor mensen of dat andere dieren deze communicatiestructuur ook hanteren.”
De evolutie van communicatie
“We ontdekten dat de timing van de ‘gesprekken’ van chimpansees en mensen vergelijkbaar is. Bij beide soorten is de reactietijd heel snel. Dit is een sterke aanwijzing dat er sprake is van gelijksoortige evolutionaire mechanismen die deze sociale interacties aansturen”, vertelt hoofdonderzoeker Gal Badihi.
Uit eerdere studies bleek al dat menselijke gesprekken overal ter wereld een vergelijkbare structuur hebben. Het team wilde nu te weten komen of dezelfde communicatieve patronen ook bij chimpansees bestaan, ook al communiceren zij via gebaren in plaats van spraak. De biologen gingen op reis naar Oost-Afrika om daar een schat aan gegevens te verzamelen bij vijf verschillende chimpanseegroepen in het wild.
Data en gebaren
In totaal verzamelden de onderzoekers de gegevens van 252 chimpansees, die meer dan 8500 gebaren maakten. Ze hielden de timing van de beurtwisselingen en de gespreksstructuur nauwgezet bij, en ontdekten dat 14 procent van de gesprekken een uitwisseling van gebaren was tussen twee chimpansees. De meeste ‘gesprekken’ bestonden uit twee delen, maar bij sommige communicatieve interacties telden de onderzoekers tot wel zeven gebarencombinaties over en weer.
De timing van de mensapen bleek vergelijkbaar met die van mensen, met korte pauzes van ongeveer 120 milliseconden tussen een gebaar en de reactie daarop. Gedragsreacties op de gebaren waren iets trager. “De overeenkomsten met menselijke gesprekken laten een duidelijk beeld zien: de interacties tussen de wilde chimpansees zijn echte gebarenuitwisselingen, waarbij de reacties afhankelijk zijn van de gebaren van hun gesprekspartners in de beurt ervoor”, schrijven de onderzoekers.
Slome Denen
“We zagen wat kleine verschillen in gespreksritme tussen de vijf chimpanseegemeenschappen. Dat is iets wat we ook bij mensen zien: sommige culturen hebben langzamere of juist snellere praters”, legt Badihi uit. “Het is fascinerend dat we zowel onze universele timing als subtiele culturele verschillen lijken te delen met onze verre achterneven. Bij mensen zijn het bijvoorbeeld de Denen die nogal langzaam reageren, en bij oostelijke chimpansees is dat de Sonso-gemeenschap in Oeganda.”
Deze overeenkomsten tussen menselijke interactie en de face-to-face-communicatie van chimpansees wijzen volgens de onderzoekers op gedeelde onderliggende communicatieregels, die hun oorsprong vinden bij onze voorouders. Menselijke communicatie is dus niet zo uniek is als we tot nu toe dachten.
Wijdverspreid
“Dit laat zien dat andere sociale soorten geen taal nodig hebben om informatie uit te wisselen op korte afstand van elkaar”, aldus Badihi. “Menselijke gesprekken delen hun evolutionaire geschiedenis met andere soorten. Dit type communicatie is niet uniek voor mensen, maar blijkt wijdverspreid onder sociale dieren.”
In toekomstige studies willen de onderzoekers achterhalen waarom chimpansees deze gesprekken überhaupt voeren. Ze denken dat de dieren vooral gebaren gebruiken om iets aan elkaar te vragen. “We weten nog steeds niet wanneer deze gespreksstructuren zijn geëvolueerd, of waarom”, zegt Hobaiter. “Om die vraag te beantwoorden, moeten we de communicatie bij verder verwante soorten bestuderen, zodat we kunnen uitzoeken of dit een kenmerk van mensapen is, of iets dat we delen met andere zeer sociale soorten, zoals olifanten of raven.”
