Wij mensen eten maar beter zo min mogelijk suiker. Al die taartjes, koekjes en chocola, we worden er maar dik van, met alle gevolgen van dien. Hoe anders is dat voor de fruitvleermuis. Die kan dagelijks twee keer zijn lichaamsgewicht aan suikerrijk fruit eten. En vaart er wel bij. Hoe kan dat?
Daar zijn Amerikaanse wetenschappers nu achter gekomen en dat kan positieve gevolgen hebben voor de behandeling van de meer dan een miljoen Nederlanders met diabetes. Wie diabetes heeft, maakt weinig of geen insuline meer aan wat tot problemen leidt met de bloedsuikerspiegel. “Maar fruitvleermuizen hebben een genetisch systeem dat de bloedsuikerspiegel onder controle houdt zonder ooit te falen”, legt onderzoeker Nadav Ahituv uit van de UC San Francisco. “Wij willen nu meer leren van dat systeem om zo betere insulinebehandelingen te vinden voor mensen.”
Luizenleventje
Dat kan bijvoorbeeld door naar de werking van de alvleesklier te kijken. De fruitvleermuis heeft namelijk een alvleesklier met extra veel cellen, die insuline produceren. Verder werken hun nieren anders. Die zijn beter in staat om cruciale elektrolyten uit hun waterige fruitmaaltijden te halen.
De fruitvleermuizen leiden ondertussen een luizenleventje. Ze slapen twintig uur per dag, worden wakker en gaan zich dan vier uur lang te buiten aan allerlei heerlijk zoet fruit. Daarna is het weer de hoogste tijd voor een dutje. En kunnen de alvleesklier en de nieren aan de slag om al dat lekkers te verwerken, zodat de dieren geen diabetes krijgen.
Een kijkje in het DNA
Om precies te achterhalen hoe de diertjes dat doen, keken de onderzoekers naar de genetische expressie – welke genen zijn in- en uitgeschakeld – en naar DNA dat de genexpressie controleert bij zowel fruitvleermuizen als grote bruine vleermuizen, die insecten eten. Daarvoor gebruikten ze een relatief nieuwe celtechnologie, die niet alleen kan verklaren welke typen cellen in welke organen zitten, maar ook hoe deze cellen de genexpressie reguleren om het dieet gezond te houden.
Bij de fruitvleermuizen was het antwoord dus vooral te vinden in de alvleesklier en de nieren, die zo zijn geëvolueerd dat ze het ongezonde dieet van de vleermuis aan konden. De alvleesklier heeft niet alleen meer cellen die insuline produceren, maar maakt ook meer glucagon aan, dat de bloedsuikerspiegel laat stijgen als die te veel zakt. Ondertussen hebben de nieren van de fruitvleermuis meer cellen om de schaarse zouten op te vangen als ze het bloed filteren. Aan de andere kant had de grote bruine vleermuis meer cellen om eiwitten af te breken en water op te slaan. De genexpressie in zijn cellen was zo afgesteld dat hij juist een insectendieet goed kan verwerken.
In de wilde natuur
“De organisatie van het DNA rond de insuline- en glucagongenen was heel duidelijk verschillend bij de twee vleermuizensoorten”, zegt onderzoeker Wei Gordon. “Het DNA rond genen werd lange tijd als junk-DNA (zonder bekende functie) beschouwd, maar onze data tonen aan dat dit regulerende DNA de fruitvleermuizen waarschijnlijk helpt bij plotse stijgingen of dalingen van de bloedsuikerspiegel.”
De onderzoekers zijn onder de indruk. “Het is bijzonder om weg te gaan van modeldieren, zoals de labmuis, en mogelijke oplossingen voor menselijke gezondheidscrises in de wilde natuur te ontdekken”, aldus Gordon. “De vleermuizen hebben het opgelost en het zit allemaal in hun DNA, het resultaat van natuurlijke selectie.”
De superheld
De laatste tijd is er een groeiende belangstelling voor vleermuizen als studieobject om de gezondheid van mensen te verbeteren. De onderzoekers reisden naar Belize om daar deel te nemen aan de jaarlijkse Bat-a-Tohn met zo’n vijftig andere vleermuisonderzoekers. Ze vangen daar een aantal wilde vleermuizen en doen onderzoek in de natuur. Een van de Jamaicaanse fruitvleermuizen die toen is gevangen, is gebruikt voor dit onderzoek.
Het is zeker geen gek idee om eens wat nader in te zoomen op de vleermuis. Hoewel het beestje oerlelijk is, is het wel een van de meest diverse zoogdiersoorten en of het nu gaat om zijn immuunsysteem of zijn vreemde dieet: het dier heeft al meermaals bewezen over allerlei evolutionaire slimmigheidjes te beschikken. “Vleermuizen zijn eigenlijk een soort superhelden met ieder hun eigen geweldige superkracht, of dat nu echolocatie is, vliegen, bloed zuigen zonder dat het stolt of fruit eten zonder diabetes te krijgen”, aldus Ahituv. “En we zijn nog maar net begonnen om dat allemaal te ontdekken.”
