Je staat er vermoedelijk nooit bij stil, maar heb je een achternaam die begint met een A, B of C dan heb je die goede schoolprestaties mogelijk niet alleen aan je eigen kwaliteiten te danken. Studenten met een achternaam die begint met een letter vooraan in het alfabet krijgen stelselmatig hogere cijfers, ontdekten Amerikaanse onderzoekers.
Ze vergeleken meer dan 30 miljoen cijfers van studenten van de University of Michigan. Daaruit bleek dat studenten met een achternaam die later in de alfabetische volgorde komt gemiddeld lagere cijfers krijgen. Dat zou komen doordat docenten tegen het eind slechter gaan beoordelen en in Canvas, het meest gebruikte onlineleermanagementsysteem, worden namen op alfabetische volgorde ingevoerd dus studenten wier achternaam met een Z begint, krijgen dan automatisch een slechtere beoordeling.
Meer negatief commentaar
De studenten die puur op basis van de eerste letter van hun achternaam een achterstand hebben, krijgen ook vaker negatief en minder beleefd commentaar van docenten. Zij hebben achteraf ook meer klachten over hun beoordeling. “We besteden veel tijd aan het bedenken van een zo eerlijk en accuraat mogelijke beoordeling, maar zelfs voor mij was dit erg verrassend”, reageert onderzoeker Jun Li. “Het kwam niet in ons op tot we de data bekeken en ons realiseerden dat de volgorde echt verschil maakt.”
De onderzoekers vergeleken cijfers van alle faculteiten, studenten, tentamens en opdrachten in Canvas tussen 2014 en 2022. Daar voegden ze gegevens over de achtergrond van studenten, demografische data en de gevolgde leertrajecten aan toe.
Liever geen naam met een Z
Daaruit kwam een duidelijk patroon naar voren: de kwaliteit van de beoordelingen ging achteruit naar mate de beoordelaars meer tentamens beoordeelden. Studenten met een achternaam die begint met een A, B, C, D of E haalden gemiddeld 0,3 punt hoger op de 100 dan als ze op willekeurige wijze zouden worden beoordeeld. Omgekeerd gold dat studenten met een achternaam die begint met een letter later in het alfabet 0,3 punt lager scoorden, wat een verschil oplevert van 0,6 punt. En extra bewijs: werden studenten andersom beoordeeld, dus kwamen de mensen wier achternaam begon met een Z als eerste aan de beurt dan kregen die een hoger cijfer.
0,6 punt van de 100 lijkt een klein verschil, maar als dit met elk tentamen en elke schoolopdracht gebeurt, telt het wel op en kan het gevolgen hebben voor de totaaluitkomst van een studie. “Onze conclusie is dat dit iets is dat onbewust gebeurt bij docenten, maar dat wel echt sociale impact heeft”, aldus onderzoeker Helen Wang.
Vermoeid en dus strenger
“We denken dat vermoeidheid een van de belangrijkste factoren is die dit effect veroorzaakt. Als je lang aan iets werkt, word je moe en minder geconcentreerd en dan verminderen je cognitieve vaardigheden”, klinkt het. En dan worden docenten kennelijk niet milder, maar juist strenger met nakijken.
De oplossing is natuurlijk simpel: studenten moeten niet meer op alfabetische volgorde in Canvas of andere onlineleersystemen verschijnen, maar in willekeurige volgorde. Sommige docenten passen dat zelf al toe, maar de meesten niet. En als je dat doet, heb je natuurlijk nog steeds dat de laatst beoordeelde studenten gemiddeld een slechter cijfer krijgen, dus eigenlijk is het beter als universiteiten meer beoordelaars inhuren of hen trainen om zich bewust te zijn van deze bias.
Veel reacties
Ondertussen krijgen de onderzoekers veel reacties op hun werk. Velen zijn onder de indruk, al hadden ze wel een vermoeden dat dit gebeurde. Anderen zien ook de humor ervan in. “Een student mailde ons met de vraag of we onze paper wilden sturen. Hij zei dat zijn achternaam begint met een W. Hij wil zijn ouders laten zien dat zijn slechte cijfers niet door hem komen, maar door zijn achternaam”, aldus de onderzoekers lachend.
