De eerste dinosaurussen waren veel socialer dan gedacht

Deze prehistorische dieren leefden vermoedelijk al 40 miljoen jaar eerder dan gedacht in heuse kuddes.

Het is bekend dat sommige dinosaurussen die in de laatste fase van het dino-tijdperk op aarde rondzwierven, in kuddes leefden. Een prangende vraag was echter wanneer dit sociale gedrag voor het eerst in hun evolutionaire geschiedenis verscheen. Die vraag hebben onderzoekers nu, in een nieuwe studie, weten te beantwoorden. En dat is verrassend genoeg veel eerder dan gedacht.

Gedrag
Dat onderzoekers er daadwerkelijk in geslaagd zijn om een jaartal aan het kuddegedrag van dinosaurussen te hangen, is overigens een behoorlijke prestatie. “Gedrag is een cruciaal onderdeel van de biologie van een soort,” legt onderzoeker Diego Pol in gesprek met Scientias.nl uit. “Bovendien kan het een cruciale rol spelen in hun evolutie. Maar normaal gesproken beschikken we over vrij weinig informatie over het gedrag van dieren die miljoenen jaren geleden leefden. Behalve in uitzonderlijke gevallen, waarin we het gedrag kunnen afleiden uit ongewone fossielen. En dat is wat we hier hebben gedaan.”

Broedplaats
In het onderzoek beschrijven wetenschappers de ontdekking van een ruim 190 miljoen jaar oude broedplaats, opgegraven in het zuiden van Patagonië. Hier troffen ze uitzonderlijk goed bewaard gebleven fossiele dinosauruseieren (ongeveer de grootte van kippeneieren) en de gedeeltelijke skeletten van jonge en volwassen dinosaurussen aan. “Het is een behoorlijk dramatisch tafereel dat in de tijd bevroren is,” aldus Pol.

Mussaurus patagonicus
Met behulp van röntgenfoto’s konden de onderzoekers een prachtige blik binnenin de eieren werpen, zonder deze te beschadigen. Het team ontdekte vervolgens in de eieren resten van embryo’s, waardoor ze ook konden bepalen welke soort dino de eieren had gelegd. Het blijkt te gaan om een Mussaurus patagonicus; een plantenetende dinosaurus die leefde in de dageraad van het Jura.

Artistieke impressie van een volwassen Mussaurus. Afbeelding:

Deze dino kan gerekend worden tot de Sauropodomorpha; een voorloper van de immense en langnekkige sauropoden die later verschenen.

Leeftijd
Verrassend genoeg kwamen de onderzoekers tot de ontdekking dat de opgegraven fossielen niet willekeurig over de broedplaats verspreid lagen. In plaats daarvan lagen ze gegroepeerd op leeftijd. “De botten van deze dinosauriërs groeiden in jaarlijkse cycli, net als jaarringen,” legt Pol uit. “Dus door de groeicycli te tellen, konden we de leeftijd van de dinosaurussen achterhalen.” De onderzoekers vonden de dinosauruseieren en de resten van pasgeborenen in het ene gebied, terwijl de skeletten van de peuters een eindje verderop begraven lagen. “Ze lagen in groepjes bij elkaar en stierven waarschijnlijk op dezelfde plek tijdens een droogte,” zegt Pol.

Kudde
Deze opmerkelijke categorisatie op leeftijd wijst volgens de onderzoekers op een complexe, kudde-achtige sociale structuur. De dinosaurussen werkten waarschijnlijk samen en legden hun eieren op een gemeenschappelijke broedplaats. Mussaurus patagonicus zou zelfs zijn hele leven lang in kuddes kunnen hebben geleefd. En dat is interessant. Zeker omdat de broedplaats – en de daar gevonden overblijfselen – na analyse zo’n 193 miljoen jaar oud blijkt te zijn. Het betekent dat dinosaurussen dus al heel vroeg in kuddes leefden; veel eerder dan gedacht. Zo duwt deze ontdekking het moment waarop complex sociaal gedrag voor het eerst in dinosaurussen opdook, met maar liefst 40 miljoen jaar op de tijdlijn terug.

Overleven
Waarom dino’s al heel vroeg in kuddes leefden? De onderzoekers speculeren dat dit gedrag Mussaurus – maar mogelijk ook andere sociale Sauropodomorpha – een evolutionair voordeel gaf. Al was het in de eerste plaats een manier van overleven. “Mussaurus was klein toen hij geboren werd (het hele skelet past in de palm van je hand),” vertelt Pol. “Maar volwassenen wogen 1,5 ton, vergelijkbaar met het gewicht van een nijlpaard. De dagelijkse bewegingspatronen en het foerageergedrag waren waarschijnlijk heel verschillend onder pasgeborenen, jongeren en volwassenen. Het is dus aannemelijk dat dieren van dezelfde grootte bij elkaar kwamen. Dit is vooral het geval voor jonge dieren die klein en onervaren zijn en daarom kwetsbaarder voor roofdieren.”

Succes
Vervolgens droeg dit kudde-gedrag bij aan hun evolutionaire succes, zo vermoeden de onderzoekers. Mussaurus zag in het late Trias het levenslicht, kort voordat een massa-extinctie vele andere dieren uitroeide. Sauropodomorpha wisten echter te overleven en domineerden uiteindelijk in het vroege Jura op het land. “Het gedrag verscheen op het moment dat ze daadwerkelijk de wereld veroverden en overvloedig en dominant werden in alle ecosystemen wereldwijd,” legt Pol uit. “Ze waren super succesvol. Natuurlijk zijn er meerdere oorzaken aan te wijzen. Maar we denken nu dat kuddegedrag daar mogelijk één van kan zijn.”

193 miljoen jaar geleden
Alles bij elkaar genomen laten de resultaten zien dat Mussaurus al 193 miljoen jaar geleden, rond het aanbreken van het Jura, in complexe, sociale kuddes leefde. Dat we nu een specifiekere datum voor de oorsprong van dit gedrag weten, is volgens Pol heel belangrijk. “Het helpt ons de biologie van vroege dinosaurussen te begrijpen,” leg hij uit. “En dat is weer van cruciaal belang voor ons begrip van hun evolutionaire succes.”

Het zou goed kunnen dat Mussaurus niet de enige was die deze slimme tactiek erop nahield. Mogelijk waren twee andere soorten vroege dinosaurussen – de Zuid-Afrikaanse Massospondylus en de Chinese Lufengosaurus – ook zo slim. Bewijs daarvoor houdt echter niet over. Als echter blijkt dat er inderdaad meerdere afzonderlijke lijnen van dinosaurussen in kuddes leefden, zou dit volgens de onderzoekers kunnen betekenen dat dit sociale gedrag misschien zelfs nóg eerder is geëvolueerd, mogelijk al in hun gemeenschappelijke voorouder in het late Trias. Of dat zo is, zal uit vervolgonderzoek moeten blijken.

Bronmateriaal

"Dinosaurs may have lived in social herds as early as 193 million years ago" - MIT

Interview met Diego Pol

Afbeelding bovenaan dit artikel: Cup of Couple via Pexels

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd