Insecten zijn gevoelige beestjes. Ze houden er namelijk niet van als het weer te veel afwijkt van het gemiddelde, blijkt uit nieuw onderzoek. Een warme winter, een natte zomer, het kan ertoe leiden dat hun aantal in één keer snel afneemt.
Zo verkleinen abnormaal droge en warme wintermaanden de kans dat de diertjes de winter overleven. Een natte, koude lente zorgt er dan weer voor dat er minder eitjes uitkomen. En een koude, natte zomer maakt het bijen en andere vliegende insecten moeilijk om zich voort te planten en eten te vinden. Insecten houden dus van normaal weer zonder al te veel gekkigheid. Sterker nog, als afwijkingen van het gemiddelde achter elkaar voorkomen en meerdere jaren aanhouden kan dit tot een scherpe en langdurige afname leiden van het aantal insecten, zo schrijven onderzoekers in vakblad Nature.
In de huidige klimaatcrisis lijkt het weer per jaar meer te gaan afwijken van wat we normaal vinden. Dat is dus slecht nieuws voor de insecten. Alleen grote populaties die op aangename plekken leven lijken in staat om al die extreme weersomstandigheden te overleven.
Ineens een heleboel insecten
Ecologieprofessor Jörg Müller van de Duitse Universiteit van Würzburg ontdekte in het voorjaar van 2022 dat er juist extreem veel insecten voorkwamen in de bossen en weilanden in zijn omgeving. Dat vond hij gek: de laatste jaren verschenen immers steeds meer studies die aantoonden dat het aantal insecten wereldwijd afneemt. Er was er zelfs eentje uit 2017 die stelde dat de totale biomassa van insecten in de Duitse natuurparken met meer dan 75 procent was gedaald tussen 1989 en 2016.
“De data van die studie lieten zien dat het aantal insecten in 2005 compleet instortte en dat er geen herstel kwam in de jaren daarna”, vertelt Müller, die zich afvroeg of het grote aantal insecten dat hij zelf in 2022 waarnam dan wel echt klopte.
Oude data gepimpt
Hij besloot de koe bij de hoorns te vatten en op zoek te gaan naar de onderliggende oorzaken. Daarvoor zocht hij de samenwerking met collega’s van universiteiten in Dresden, München en Zürich. Als eerste moesten ze vaststellen of er wel écht meer insecten waren dan normaal in 2022. Dat bleek inderdaad het geval te zijn. “We vonden een biomassa die bijna zo groot was als de maximale waarde uit de eerdere studie. En ons 2022-maximum lag hoger dan alle aantallen die in de eerdere studie waren vastgesteld”, aldus Müller, die gebruik maakte van metingen in het bos van zijn eigen universiteit.
Het was reden om de data van de studie uit 2017 opnieuw te bekijken. Nieuwe weergegevens werden toegevoegd, inclusief informatie over de temperaturen en neerslag tijdens de dataverzameling. Afwijkingen van het langjarige gemiddelde tijdens de verschillende fases van het insectenleven werden ook meegenomen. En toen bleek iets opmerkelijks: in 2005 en de jaren die daarop volgden waren de weersomstandigheden voornamelijk negatief voor insecten. Soms was de winter te warm en te droog, soms het voorjaar te koud en te nat. In 2022 daarentegen viel alles goed en zelfs de voorgaande zomer was aangenaam voor de diertjes. Het leidde direct tot een explosie van het aantal insecten vorig jaar.
Klimaatverandering nu al problematisch
Het betekent dat niet alleen puur de opwarming van de Aarde schadelijk is voor insectenpopulaties, maar dat ook extreme weersomstandigheden op zich negatieve gevolgen kunnen hebben. “We moeten ons er veel meer van bewust zijn dat klimaatverandering nu al een grote factor is in de afname van insectenpopulaties. Daar moet veel meer over nagedacht worden in de wetenschap en bij beleid voor insectenbehoud”, vertelt ecoklimatologieprofessor Annette Menzel van de Technische Universiteit van München.
Om het risico op uitsterven van bedreigde soorten te beperken, moet er direct iets gedaan worden aan de habitat van bepaalde insecten. Het is nog belangrijker dan gedacht om nu al iets te doen om de insecten te beschermen. Alle gebieden waar de leefomgeving van insecten is verstoord – denk aan de landbouw, de steden en wegen – moeten worden verbeterd voor de diertjes.
Blijven tellen
Müller zou ook graag zien dat de biomassa van insecten in heel Duitsland wordt gemonitord. Zo kan continu worden gemeten wat de trend is van insectenpopulaties en hoe hard hun aantallen toe- of afnemen. Want uit het nieuwe onderzoek blijkt dat het geen rechte, neerwaartse lijn is, maar dat er ook oplevingen zijn als het lekker weer is voor de diertjes.
