De vegetatie boven de boomgrens is in het leeuwendeel van de Europese bergketens aanzienlijk toegenomen. Maar daarentegen dreigen unieke Alpiene planten voorgoed te verdwijnen.
De beelden van smeltende gletsjers kennen we allemaal. Ze zijn zelfs het symbool geworden van klimaatverandering. Deze afname van de hoeveelheid ijs dat onder andere de Alpen kroont, is goed zichtbaar vanuit de ruimte. Maar, dit is nog niet eens de grootste verandering, zo stellen onderzoekers in een nieuwe studie. Want wie goed naar de Europese bergketens kijkt, ziet dat deze, net zoals de Noordpool, steeds meer vergroenen.
Studie
In een nieuwe studie onderzochten wetenschappers de veranderingen in sneeuwbedekking en vegetatie met behulp van satellietgegevens tussen de periode van 1984 en 2021. En dat is nieuw. Eerdere studies waren vooral gericht op hoe de opwarming van de aarde de biodiversiteit in de Alpen aantast en voor veranderingen in de verspreiding van plantensoorten zorgt. Tot nu toe had niemand nog zo’n uitgebreide analyse gemaakt van de verandering in de hoeveelheid vegetatie in de Alpen.
Groener
De opwarming van de aarde blijkt een bijzonder groot effect te hebben op het Alpengebied, zo tonen de onderzoekers aan. Want de Europese bergen worden steeds groener. Uit de bevindingen blijkt dat de vegetatie boven de boomgrens in bijna 80 procent van de Alpen is toegenomen. “De schaal van de verandering is absoluut enorm,” zegt onderzoeker Sabine Rumpf.
Oorzaken
Het is niet voor het eerst dat wetenschappers een dergelijke ‘vergroening’ opmerken. Zo is dit ook al in het noordpoolgebied waargenomen. Waarom nu ook de Alpen vergroenen? “De Alpen worden groener omdat planten nieuwe gebieden koloniseren,” legt Rumpf uit. “Ook wordt de vegetatie dichter en hoger.” Volgens de onderzoekers is de toename aan plantaardige biomassa voornamelijk te wijten aan veranderingen in neerslag en langere bloeiperiodes als gevolg van stijgende temperaturen.
Slecht nieuws
Dat de Alpen nu dus steeds groener worden is overigens geen goed nieuws. Want hierdoor dreigen unieke lokale soorten te verdwijnen. “Alpiene planten zijn aangepast aan zware omstandigheden, maar ze zijn niet erg competitief,” zegt Rumpf. “Naarmate de omgevingsomstandigheden veranderen, verliezen deze gespecialiseerde soorten hun voordeel en worden ze weggeconcurreerd. De unieke biodiversiteit van de Alpen staat daarom behoorlijk onder druk.”
Sneeuwbedekking
In tegenstelling tot de vegetatie is de hoeveelheid sneeuw dat boven de boomgrens voorkomt sinds 1984 slechts licht veranderd. Dat neemt niet weg dat ook het sneeuwdek afneemt, al zij het tot dusver in slechts geringe mate. Zo ontdekten de onderzoekers dat de sneeuwbedekking in bijna 10 procent van het gebied aanzienlijk was afgenomen. Dat klinkt misschien niet veel, maar de onderzoekers benadrukken dat dit toch een zorgwekkende trend is. “Eerdere analyses van satellietgegevens hadden een dergelijke trend niet opgemerkt,” legt onderzoeker Antoine Guisan uit. “Dit kan zijn omdat de resolutie van de satellietbeelden onvoldoende was of omdat er te korte periodes zijn geanalyseerd.”
Gevolgen
Naarmate de opwarming van de aarde voortduurt, zullen de Alpen steeds minder wit en meer groen kleuren, zo waarschuwen de onderzoekers. En dat heeft verstrekkende gevolgen. Hierdoor ontstaat bijvoorbeeld een vicieuze cirkel. “Groenere bergen reflecteren minder zonlicht en leiden daarom tot verdere opwarming,” aldus Rumpf. “Dit leidt vervolgens op zijn beurt weer tot minder reflecterend ijs.” Maar dat is niet het enige. Door klimaatverandering kwijnen gletsjers weg en ontdooit permafrost, wat aardverschuivingen en desastreuze modderstromen tot gevolg heeft. Tot slot benadrukt Rumpf de belangrijke rol van sneeuw en ijs uit de Alpen voor de drinkwatervoorziening en recreatie en toerisme.
Al met al laat de studie onomstotelijk zien dat ook de Europese Alpen aan behoorlijk wat verandering onderhevig zijn. Het benadrukt dat klimaatverandering zich niet alleen ver weg, maar ook dichterbij huis voltrekt. Dat bleek overigens ook al uit een eerdere studie, waarin onderzoekers ontdekten dat veel gletsjerijs in de Alpen al ten dode is opgeschreven: hoe erg we ook ons best doen om onze uitstoot van broeikasgassen te verminderen, de Alpen zullen in 2050 hoe dan ook ongeveer de helft van hun huidige gletsjervolume hebben verloren.
