Zal de Rosalind Franklin-rover ooit Mars zien? Het is – sinds de oorlog in Oekraïne – een reële vraag.
Na jarenlang ontwerpen en sleutelen is de allereerste Europese Marsrover officieel af. Dat laat ESA weten in een korte persverklaring; de rover heeft de System Qualification and Flight Acceptance Review die deze maand plaatsvond glansrijk doorstaan.
Afgeblazen
Het betekent dat de rover tijdig verscheept had kunnen worden naar het kosmodroom van Bajkonoer voor lancering en daar – zoals gepland – ook ergens na 20 september daadwerkelijk gelanceerd had kunnen worden. Maar het gaat allemaal niet gebeuren. In plaats daarvan wordt de rover op dit moment klaargemaakt voor opslag in Italië. En niemand weet wanneer Rosalind Franklin de opslag weer zal verlaten.
Oorlog
Een paar maanden geleden was een dergelijk scenario nog ondenkbaar geweest. Maar de oorlog in Oekraïne heeft alles veranderd. ESA heeft de samenwerking met Rusland stopgezet en dat heeft verstrekkende gevolgen voor de ExoMars-missie waar Rosalind Franklin deel van uitmaakt en waarvoor ESA nauw samenwerkte met de Russische ruimtevaartorganisatie Roscosmos. Zo heeft ESA nu weliswaar een spiksplinternieuwe Marsrover staan, maar is er geen enkele mogelijkheid om deze naar Mars te transporteren en daar te laten landen. Voor die twee delen van de missie is ESA namelijk volledig afhankelijk van Roscosmos dat zowel de draagraket (een Proton-M) als de Marslander (Kazachok genaamd) zou leveren.
Een paar weken geleden liet ESA al weten geen andere mogelijkheid te zien dan de lancering van de Rosalind Franklin-rover uit te stellen. Maar desalniettemin werd deze maand toch – zoals gepland – vastgesteld of de rover klaar was geweest voor lancering. En ESA moet nu dus – ongetwijfeld met gemengde gevoelens – concluderen dat dat het geval was geweest. In afwezigheid van een draagraket en lander blijft Rosalind Franklin voorlopig echter aan de grond genageld.
Eerder uitstel
Het is niet voor het eerst dat de ExoMars-rover met tegenslag te maken krijgt. Eerder zorgden problemen met de landingsparachutes er al voor dat de lancering – oorspronkelijk gepland voor 2018 – met twee jaar werd uitgesteld. In 2020 zorgde onder meer de pandemie ervoor dat de lancering opnieuw met twee jaar moest worden uitgesteld. En nu is ook september 2022 door de oorlog in Oekraïne niet haalbaar.
Alternatieven
Hoe het verder moet, is afwachten. ESA zoekt op dit moment koortsachtig naar alternatieven. Zo wordt er verkend of ESA – eventueel in samenwerking met ruimtevaartbedrijven of andere ruimtevaartorganisaties – in staat is om de rover toch naar Mars te sturen. Dat onderzoek neemt naar verwachting enkele maanden in beslag en vervolgens zullen de lidstaten van ESA zich nog over eventuele voorstellen die hieruit voortkomen, moeten uitspreken. Een lancering in 2022 zit er dan ook sowieso niet meer in. Het betekent dat de lancering automatisch doorschuift naar 2024 (zie kader) of later.
“Ik hoop dat onze lidstaten zullen beslissen dat dit niet het einde is van ExoMars, maar een wedergeboorte van de missie, misschien zelfs een trigger om meer Europese autonomie te ontwikkelen,” aldus David Parker, namens ESA. “We rekenen erop dat we de missie met behulp van internationale partners en briljante teams en Europese expertise opnieuw vorm kunnen geven (…) en we richten ons op de stappen die genomen moeten worden om deze geweldige rover naar Mars te brengen en daar het werk te laten doen waar deze voor ontworpen is.”
Rosalind Franklin is de allereerste Marsrover die ESA heeft gebouwd. De rover maakt deel uit van het ExoMars-programma dat twee missies telt. De eerste missie bestaat uit een Marsorbiter die in 2016 succesvol is gelanceerd en nog altijd rond Mars cirkelt. Deze orbiter doet onderzoek naar spoorgassen (gassen die minder dan 1 procent van de Martiaanse atmosfeer uitmaken) en de focus ligt daarbij op methaan: een gas dat zowel door biologische als niet-biologische processen gegenereerd kan worden. De tweede missie bestaat uit de rover Rosalind Franklin en lander Kazachok. Samen moeten de ExoMars-missies onthullen of er leven op Mars is (geweest). Rosalind Franklin is daartoe onder meer uitgerust met een boor die tot wel 2 meter diep kan boren. “DNA-moleculen en virussen zijn waarschijnlijk te kwetsbaar om vier miljard jaar in de grond stand te houden,” zo stelde onderzoeker Jorge Vago eerder. “Maar we hopen dat onze rover (…) ons in staat stelt om organische moleculen op enige diepte te bestuderen en misschien enkele suggestieve sporen van vergaan leven te vinden.”
