Na een recordbrekende warme zomer, volgt nu een ongekend hete september. In de afgelopen maand was de gemiddelde temperatuur 16,38 graden Celsius, wat maar liefst 1,75 graden Celsius warmer is dan gedurende het pre-industriële tijdperk.
September was in Nederland buitengewoon warm en zonnig. Het kwik steeg meerdere malen tot boven de 25 graden Celsius en tikte zelfs de dertig aan. Maar ook buiten Nederland liepen de temperaturen fors op. En dat heeft er nu toe geleid dat we weer een recordbrekende warme maand kunnen optekenen. Want nog nooit maakte de aarde sinds het begin van de metingen zo’n warme septembermaand mee als nu.
De cijfers
De EU’s Copernicus Climate Change Service (C3S) heeft recentelijk nieuwe gegevens vrijgegeven. En opnieuw hebben we een verontrustend nieuw record bereikt. In september bedroeg de gemiddelde oppervlaktetemperatuur 16,38 graden Celsius. Dit is maar liefst 0,5 graad Celsius warmer dan de vorige warmste september in 2020, een fors verschil. Bovendien was het ongeveer 1,75 graad Celsius warmer dan gemiddeld in september gedurende het pre-industriële tijdperk (de periode tussen 1850 en 1900) het geval was.
Afwijkend
Daarnaast was de wereldtemperatuur in september zeer afwijkend van het gemiddelde van alle septembers sinds 1940. Ook was deze maand zo’n 0,93 graad Celsius warmer dan het gemiddelde voor de periode 1991-2020. Met name in Europa waren de hoge temperaturen goed te voelen, met een temperatuur die 1,1 graad Celsius hoger lag dan die in 2020, de vorige recordhouder voor de warmste september. Hierdoor werden talloze nationale temperatuurrecords gebroken. Maar ook de temperatuur van het zeewater was extreem hoog, namelijk 20,92 graden Celsius. Dit is het warmste zeewater dat ooit in september is gemeten en bijna de hoogste watertemperatuur ooit gemeten voor elke maand, behalve in augustus 2023, toen het nog warmer was. “De temperaturen die we in september hebben meegemaakt, waren ongekend hoog,” concludeert Samantha Burgess, adjunct-directeur van de C3S. “Ze hebben records verpulverd.”
Warmste jaar ooit
Dat we wederom een recordbrekend warme september hebben meegemaakt, is verontrustend. Het is een alarmerend teken van hoe snel broeikasgassen ons klimaat beïnvloeden. En met al die gebroken temperatuurrecords in de afgelopen maanden, lijkt het erop dat 2023 nu ook op weg is om het warmste jaar ooit te worden. “De afgelopen uitzonderlijk warme maand heeft 2023 op een zorgwekkende positie geplaatst,” zegt Burgess. “2023 ligt nu op koers om het warmste jaar sinds het begin van de metingen te worden. De temperaturen liggen naar schatting ongeveer 1,4 graad Celsius boven de pre-industriële gemiddelde temperaturen.”
Hoge temperaturen
De wereld heeft al een tijdje te maken met extreme hitte. De gemiddelde wereldtemperatuur voor de periode van januari tot september 2023 was 0,05 graad Celsius hoger dan dezelfde periode in het warmste kalenderjaar, 2016. Bovendien steeg het kwik in juni ook al naar recordhoogte en ook afgelopen juli was de warmste maand ooit gemeten. “Met name sinds juni heeft de wereld ongekende hitte op zowel het land als in de zee ervaren,” zegt Petteri Taalas, secretaris-generaal van de WMO. “De afwijkingen in temperatuur zijn enorm en overschrijden veruit alles wat we eerder hebben gezien. Het Antarctische zee-ijs heeft historisch lage niveaus bereikt voor deze tijd van het jaar, wat zorgwekkend is. Bovendien is het verontrustend dat El Niño, die de temperatuur verder kan verhogen, zich nog steeds aan het ontwikkelen is. Dit betekent dat we waarschijnlijk nog maanden te maken zullen hebben met deze recordtemperaturen, wat ernstige gevolgen kan hebben voor ons milieu en de samenleving.”
Het ijs rond Antarctica bereikte historisch lage niveaus voor deze tijd van het jaar. Zowel de dagelijkse als de maandelijkse hoeveelheid ijs bereikte in september de laagste niveaus die ooit zijn waargenomen op basis van satellietgegevens. De dagelijkse hoeveelheid ijs bereikte het op zes na laagste niveau dat ooit is gemeten, terwijl de maandelijkse hoeveelheid op de vijfde laagste plek stond, met een afname van 18 procent ten opzichte van het gemiddelde.
Overigens betekenen de bevindingen niet meteen dat de doelstellingen van het Parijse Klimaatakkoord ook door onze vingers glippen.
Parijse klimaatakkoord
Het Parijse Klimaatkoord heeft langetermijndoelen vastgesteld met als doel alle landen te leiden naar aanzienlijke vermindering van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen. Het hoofddoel is om de stijging van de wereldwijde temperatuur in deze eeuw te beperken tot maximaal 2 graden Celsius, maar er worden ook serieuze inspanningen geleverd om die stijging nog verder te beperken tot slechts 1,5 graden Celsius. Dit wordt gedaan om nadelige gevolgen en schade als gevolg van klimaatverandering te voorkomen of te verminderen. Belangrijk om te weten is dat wanneer een specifieke maand de 1,5 graden-grens overschrijdt, dit niet betekent dat we voorgoed boven deze temperatuurgrens zullen blijven. Het Parijse Klimaatkoord heeft betrekking op de langetermijnopwarming over vele jaren, en het doel is om de gemiddelde temperatuurstijging binnen deze grenzen te houden.
Of dat ook gaat lukken, is nu nog verre van zeker. De onderzoekers hopen dan ook dat deze nieuwe cijfers de wereld wakker schudt. De bevindingen zullen dan ook zeker ter sprake komen tijdens de aankomende klimaatconferentie die dit jaar in Dubai zal worden gehouden. “Met nog maar twee maanden te gaan tot COP28, is het gevoel van urgentie voor ambitieuze klimaatactie is nog nooit zo kritiek geweest,” besluit Burgess.
