Day after tomorrow-scenario dreigt voor wateren rond Antarctica – en dat gaan we wereldwijd voelen

Net als in de film vertraagt momenteel een belangrijke oceaanstroming, met ingrijpende gevolgen voor mariene ecosystemen en het klimaat.

Het is alweer een tijdje geleden, maar misschien kun je je de film ‘The Day After Tomorrow’ nog wel herinneren. In de film valt een stroming in de oceaan (de Atlantic Meridional Overturning Circulation, kortweg AMOC) abrupt stil. En dat zorgt voor grote problemen. Nu blijkt dat deze fictieve film misschien weleens – deels – waarheid zou kunnen worden. Want onderzoekers voorspellen dat een belangrijke oceaanstroming rond Antarctica in de komende decennia sterk zal vertragen, met gevolgen die in de hele oceaan eeuwenlang voelbaar zullen zijn.

Antarctische oceaanstroming
Naast de AMOC bestaan er meerdere belangrijke oceaanstromingen. En één daarvan vinden we op het zuidelijk halfrond, nabij Antarctica. De cyclus is als volgt. Elk jaar zinkt er maar liefst 250 biljoen ton koud, zout, zuurstofrijk water in de buurt van Antarctica naar de bodem. Dit water verspreidt zich vervolgens naar het noorden en voert zuurstof naar de diepe Indische, Stille en Atlantische Oceaan, waar het invloed uitoefent op het klimaat, de zeespiegel en mariene ecosystemen. “De circulatie waarbij koud water op hoge breedtegraden in de oceaandiepten zakt en vervolgens terugkeert naar de bovenste oceaan op lagere breedtegraden, is een belangrijk onderdeel van de wereldwijde oceaancirculatie en het klimaatsysteem,” legt professor John Church, verbonden aan de Universiteit van New South Wales, uit. “Dankzij de Antarctische stroming worden koolstof, warmte en voedingsstoffen over de hele wereld getransporteerd. En dat beïnvloedt op zijn beurt het mondiale klimaat.” Kortom, “als de oceanen longen hadden, zou de Antarctische oceaanstroming er één zijn,” vult onderzoeker Matthew England aan.

Antarctica
Elke verandering in deze Antarctische oceaanstroming zal ingrijpende gevolgen hebben. Gelukkig is deze al duizenden jaren relatief stabiel. Maar door de toenemende uitstoot van broeikasgassen, blijken wij nu zelf deze belangrijke stroming te destabiliseren. Terwijl het klimaat opwarmt, smelt de Antarctische ijskap namelijk in hoog tempo. Dit zorgt voor veel extra smeltwater dat zich in de oceanen mengt met het zoute water. Dit vermindert vervolgens het zoutgehalte en verandert daarmee de dichtheid van het water. En doordat de dichtheid kleiner wordt, wordt er nu in een steeds lager tempo water rondgepompt.

Vertraging
De onderzoekers voorspellen dat deze vertraging in de komende decennia verder zal toenemen. “Onze modellen laten zien dat als de wereldwijde koolstofemissies in het huidige tempo doorgaan, de Antarctische oceaanstroming in de komende dertig jaar met meer dan 40 procent zal vertragen,” zegt England. “Mogelijk zal de stroming zelfs volledig stilvallen.”

Gevolgen
Een dergelijke radicale vertraging van deze stroming zal enorme invloed hebben op al het leven in de zee. Normaal gesproken zorgt deze stroming er namelijk voor dat voedingsstoffen naar de bovenste oceaanlagen worden teruggevoerd. Maar als de stroming stagneert of zelfs helemaal stilvalt, heeft dat verstrekkende gevolgen. Je kunt dit vergelijken met een hart dat niet meer pompt. “Het zou betekenen dat voedingsstoffen in de diepe oceaan blijven hangen,” legt England uit. “Er zal hierdoor minder voedingsstoffen beschikbaar zijn voor het zeeleven dat zich nabij aan het oppervlak bevindt.”

Daarnaast heeft het ook aanzienlijke gevolgen voor het klimaat. Zo laten modellen zien dat een vertraging van de Antarctische oceaanstroming zal leiden tot een snelle opwarming van de diepe oceaan. “Directe metingen bevestigen dat de opwarming van de diepe oceaan momenteel al aan de gang is,” aldus co-auteur Steve Rintoul.

Waarschuwing
Al met al laten de onderzoekers in hun studie zien dat klimaatverandering niet alleen leidt tot een stijgende zeespiegel. Het versnelde smelten van de Antarctische ijskap heeft ook grote gevolgen voor hele belangrijke oceaanstromingen die het klimaat op aarde reguleren. Het team waarschuwt dan ook voor de grote implicaties van deze veranderingen voor de gezondheid van mariene ecosystemen. Bovendien ligt het ergste nog voor ons. De smelt van de Antarctische en Groenlandse ijskappen zal namelijk naar verwachting versnellen naarmate de planeet verder opwarmt. En hoe meer ijs er smelt, hoe trager de Antarctische oceaanstroming water rondpompt. De ingrijpende veranderingen van hoe warmte, zuurstof, koolstof en voedingsstoffen door de oceanen worden getransporteerd, zullen de komende eeuwen dan ook een aanzienlijk negatief effect op de oceanen hebben.

Kortom, de onderzoekers laten in hun studie zien dat de Antarctische oceaanstroming de komende decennia waarschijnlijk steeds verder zal verzwakken, en in 2050 zo’n 40 procent langzamer zal stromen. Hoe het de oceanen na 2050 zal vergaan, is nu nog koffiedik kijken. “Maar het lijkt vrijwel zeker dat als we doorgaan met onze hoge uitstoot van broeikasgassen, dit zal leiden tot nog grotere effecten op het oceaan- en klimaatsysteem,” zegt Church. Volgens hem zal de wereld dan ook dringend de uitstoot moeten verminderen, om zo het dreigende Day after tomorrow-scenario af te wenden.

Bronmateriaal

"NEWS BRIEFING: Is the Southern Ocean about to have its own 'Day After Tomorrow' moment?" - Scimex
Afbeelding bovenaan dit artikel: anyaberkut van Getty Images (via canva.com)

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd