We hebben nog geen aliens gevonden. En dat heeft mogelijk een macabere reden; de aliens zijn (nog voor we ze kunnen waarnemen) gedoemd om hun beschaving te vernietigen of – in het gunstigste geval – hun expansiedrift op een lager pitje te zetten.
Met die hypothese komen onderzoekers op de proppen in het Journal of the Royal Society Interface. De hypothese is losjes gebaseerd op wat we hier op aarde in steden zien gebeuren. “Andere wetenschappers hebben al vastgesteld dat steden groeien op een manier die op de lange termijn onhoudbaar is,” zo legt onderzoeker Michael Wong aan Scientias.nl uit. “En wel omdat de consumptie van hulpbronnen terwijl de steden groeien, onevenredig toeneemt.” En dat is vanzelfsprekend een probleem. Want het betekent dat er een moment komt dat steden bijvoorbeeld meer energie nodig hebben dan voorhanden is. “Het resulteert in crises die we ‘singulariteiten’ noemen en waarbij de populatie en energievraag in een eindige tijdsperiode eindeloos toeneemt.” In zo’n scenario is de beschaving gedoemd om tegen tekorten aan te lopen, waardoor – zonder ingrijpen – het complete systeem ineenstort.
Innovatie
De enige manier om zo’n crisis af te wenden of in ieder geval voor ons uit te schuiven, is door met innovaties op de proppen te komen. Maar doordat de populatie en energievraag in een groeiende stad exponentieel toeneemt, zullen die innovaties elkaar ook steeds sneller op moeten volgen, willen we een crisis kunnen voorkomen. En daar zit ‘m de uitdaging. Niet alleen voor ons. Maar mogelijk ook, zo betogen de onderzoekers in hun onderzoeksartikel, voor aliens. “Wij hypothetiseren dat planetaire beschavingen zich net zo gedragen als steden,” stelt Wong. “En als dat het geval is, lopen ze vroeg of laat tegen een grens aan die hun groei beperkt. Die grens noemen wij ‘asymptotische burnout’: een ultieme crisis waarin de tijd die tussen singulariteiten (oftewel crises, red.) verstrijkt, korter is dan de tijd tussen innovaties.” In andere woorden: de aliens innoveren te langzaam om aan hun eigenhandig gecreëerde noodlot te ontsnappen.
Ondergang of andere prioriteiten
Wanneer zo’n asymptotische burnout dreigt, zijn er eigenlijk twee opties, zo stellen Wong en collega Stuart Bartlett. Eén: de buitenaardse beschaving is zich nergens bewust van of steekt de kop in het zand en stort volledig in. Of, twee: de aliens worden zich bewust van het feit dat ze op hun ondergang afstevenen en veranderen van koers. “Ze geven prioriteit aan homeostasis: een staat waarin kosmische expansie niet langer een doel is.” In beide scenario’s wordt het lastig, zoniet onmogelijk om de aliens van een flinke afstand te detecteren. Want in het eerste scenario zijn zij, of in ieder geval de geavanceerde en daardoor detecteerbare beschaving die ze ooit vormden, er niet meer. En in het tweede scenario zijn ze niet (langer) gericht op het verkennen van de ruimte of het vergroten en verkondigen van hun aanwezigheid, maar ligt de focus op het in stand houden van wat ze hebben. “Ongebreidelde groei en productiviteit maakt dan plaats voor een focus op gezondheid, balans en een maximale levensduur,” stelt Wong.
Fermi Paradox
De hypothese kan zomaar het antwoord zijn op de beruchte Fermi Paradox. Volgens deze paradox is het statistisch gezien zeer waarschijnlijk dat er elders in de ruimte leven te vinden is. Maar paradoxaal genoeg hebben we daar nog geen spoor van kunnen vinden. Een sluitende verklaring is daar (nog) niet voor. Maar het idee dat buitenaardse beschavingen zichzelf vernietigen of hun thuis in ieder geval zodanig uitputten dat hun expansiedrift nog voor die goed en wel van de grond is gekomen, alweer op een lager pitje moet worden gezet, kan helpen verklaren waarom we hier op aarde of in de nabije ruimte nog niet op aliens zijn gestuit.
Hypothese
Of de verklaring ook klopt, is een tweede. “Het is een hypothese,” zo benadrukt Wong. “Net zoals met veel andere zaken binnen de astrobiologie is er geen sluitend bewijs dat het ook klopt. Ik hoop dan ook dat mensen het onderzoeksartikel zorgvuldig lezen en voor zichzelf beslissen of dit een goed idee is of niet.”
Het nut
Het lijkt misschien niet zo zinvol om allerlei wilde, lastig te toetsen, ideeën te bedenken om de Fermi Paradox te verklaren. Maar Wong ziet dat anders. “Hoe meer we leren over het universum, hoe sterker ook het verlangen wordt om vast te stellen wat onze plaats daarin is. Zijn we alleen en uniek? Zijn we de enige levensvormen en enige vorm van bewustzijn? Of zijn we slechts het zoveelste voorbeeld van een veelvoorkomend planetair fenomeen? Ik wil daar echt het antwoord op weten, maar de zoektocht is nog maar net gestart. Op dit moment is het voor ons heel belangrijk om met ideeën op de proppen te komen die – afgaand op wat we weten – logisch zijn en op een dag misschien wel getoetst kunnen worden. Veel van die ideeën zullen uiteindelijk niet blijken te kloppen, maar als we creatief, dapper en slim genoeg zijn, zal een aantal ervan het toch bij het juiste eind hebben.”
Er is nog hoop
Of de nieuwste hypothese van Wong daarbij zal horen, is nog onduidelijk. En ergens zou je bijna hopen van niet, want in dat scenario wordt het wel erg lastig om aliens te ontdekken. Lastig, maar niet onmogelijk, zo benadrukken Wong en Bartlett echter in hun studie. Zo zou het – zelfs als buitenaardse beschavingen uiteindelijk gedoemd zijn om ineen te storten of een stapje terug te doen – mogelijk moeten zijn om ze te ontdekken, en wel kort voor die singulariteit of crisis of burnout zich aandient. Als dat – de alien die met de dood voor ogen energie blijft slurpen – inderdaad de doelgroep is van astrobiologen, dan weten we nu in ieder geval al wel een beetje met wat voor types we te maken gaan krijgen. “Het is mogelijk dat een groot deel van onze detecties van buitenaards leven dan intelligente, maar niet heel verstandige, levensvormen betreft.”
Het is altijd fascinerend om na te denken over de eigenschappen van eventuele aliens en hoe dat ons al dan niet helpt om ze te vinden. Maar als het aan Wong en Bartlett ligt, denken we naar aanleiding van dit onderzoeksartikel niet alleen na over buitenaardse groei en de grenzen die daar wellicht aan gesteld worden. Het is daarnaast namelijk ook belangrijk om naar onszelf te kijken: de beschaving waarop het idee van een asymptotische burnout losjes gebaseerd is. “Het is belangrijk om te achterhalen of onze wereldwijde activiteiten ons op een koers richting burnout zetten. En als dat zo is, dan moeten we proberen om te begrijpen hoe we aan dat noodlot kunnen ontsnappen. Het is belangrijk dat we ons realiseren dat we over de cognitieve capaciteiten beschikken die nodig zijn om ons bewust te worden van wat we met onze planeet doen. Geen enkele andere ons bekende soort kan dat en we bevinden ons dan ook op een uniek moment in de geschiedenis. Zullen we onze cognitieve vaardigheden gebruiken om onszelf op lange termijn te helpen of zullen we ze gebruiken om onszelf te vernietigen? De keuze is, zoals ze altijd zeggen, aan ons.”