We weten allemaal dat roken, veel drinken en te weinig bewegen slecht voor je zijn. Maar tot welke leeftijd kom je daar nog straffeloos mee weg? Dat valt tegen: de geestelijke en lichamelijke afbraak begint al rond je 36ste, blijkt uit een grootschalige Finse studie.
De boodschap van de onderzoekers is duidelijk: wacht niet tot je ouder bent om je leefstijl te verbeteren. “Uit ons onderzoek komt duidelijk naar voren hoe belangrijk het is om risicogedrag, zoals roken, overmatig alcoholgebruik en te weinig bewegen, zo vroeg mogelijk aan te pakken”, zegt hoofdonderzoeker Tiia Kekäläinen van de Laurea University of Applied Sciences in Vantaa. “Zo voorkom je dat de schade zich opstapelt en uitmondt in serieuze gezondheidsproblemen op latere leeftijd.”
Een leven lang gevolgd
Wat deze studie zo bijzonder maakt, is de lange looptijd en de jonge startleeftijd van de deelnemers. Het onderzoek volgde honderden mensen die in 1959 geboren zijn in de Finse stad Jyväskylä. De gezondheid van de proefpersonen werd om de 8 à 9 jaar doorgelicht. Zo is van hun kindertijd tot na hun zestigste een schat aan informatie over hen verzameld. Het Finse team gebruikte uiteindelijk de data van 326 deelnemers op 27-, 36-, 42-, 50- en 61-jarige leeftijd.
De fysieke gezondheid werd vastgesteld aan de hand van een zogeheten metabole risicoscore, die bestond uit bloeddruk, tailleomvang, bloedsuiker en vetwaarden. De geestelijke gezondheid werd bepaald via vragenlijsten over psychisch welzijn en eventuele depressieve symptomen. Ook was er ruimte voor de proefpersonen om zelf hun gezondheidstoestand te beoordelen.
Risicovol gedrag
Bij elk meetmoment is gekeken naar het rookgedrag, overmatig drinken (meer dan 875 alcoholische eenheden per jaar voor vrouwen en 1250 voor mannen) en te weinig bewegen (minder dan één keer per week sporten). De analyse laat zien dat hoe meer risicogedrag iemand vertoont, hoe slechter het gesteld is met hun gezondheid. En je raadt het al: een combinatie van de drie slechte gewoontes op hetzelfde meetmoment laat alle alarmbellen afgaan. Er rollen dan op alle fronten slechtere scores uit de test. Depressieve klachten namen toe met 0,1 punt. De metabole risicoscore steeg met 0,53 punten. Psychologisch welzijn daalde met 0,1. En de zelf ingeschatte gezondheid ging achteruit met 0,45 punten.
Klip en klaar
En de gevolgen worden nog erger als iemand jarenlang doorgaat met deze leefstijl. De depressieve klachten stijgen dan met 0,38 punten en de metabole score met maar liefst 1,49 punten. De onderzoekers kunnen dan ook niet anders dan concluderen: het loont om al op jonge leeftijd te kiezen voor een gezondere levensstijl.
Opvallend is dat sommige slechte gewoonten meer afbreuk doen aan de fysieke gezondheid en andere juist meer gelinkt zijn aan mentale schade. Zo tast roken vooral de geestelijke gezondheid aan, terwijl een gebrek aan beweging vooral de lichamelijke gezondheid ondermijnt. Maar drankorgels opgelet: overmatig drinken doet het slecht op beide vlakken. “Niet-overdraagbare ziekten zoals hart- en vaatziekten en kanker veroorzaken bijna driekwart van de sterfgevallen wereldwijd”, weet voedings- en ouderdomsdeskundige Kekäläinen. “Maar een gezonde leefstijl verlaagt die risico’s enorm.”
Beter laat dan nooit
De onderzoekers pleiten ervoor om vroeg te stoppen met slechte leefgewoonten, maar benadrukken dat het nooit te laat is om gezonder te gaan leven. Zelfs na je zestigste overstappen op een betere leefstijl heeft nog een bewezen positief effect op je levensverwachting.
Tenslotte wijst het team nog op de beperkingen van hun onderzoek. Zo keken ze alleen naar de hierboven genoemde risicofactoren en werden deze drie als even zwaarwegend ingeschaald, terwijl dat in werkelijkheid ongetwijfeld iets anders ligt. Ook zijn de uitkomsten vooral relevant voor mensen die in de jaren ’50 en ’60 zijn geboren in Finland of vergelijkbare westerse landen. Voor jongere generaties is het heel goed mogelijk dat de risico’s en de leefstijlen anders zijn dan in het onderzoek voorgesteld.
Maar één conclusie blijft overeind staan: wat je doet in je twintiger en dertiger jaren heeft impact. En hoe eerder je die sigaret, dat biertje en de luie stoel inruilt voor gezondere alternatieven, hoe beter.
