Unieke chimpansee-culturen verdwijnen of worden minder uniek doordat wij de dieren op de huid zitten.
Menselijke activiteiten zorgen ervoor dat tropische bossen en savanne-landschappen al lang niet meer ongerept zijn. Bomen worden omgehakt om plaats te maken voor akkers of bebouwing. Of gebieden worden versnipperd door de aanleg van wegen. Het raakt de soorten die in deze gebieden wonen. Je kunt dan bijvoorbeeld denken aan chimpansees: hun aantallen lopen terug en de genetische diversiteit neemt af. Maar al die menselijke activiteiten hebben in het geval van de chimpansee nog een zorgwekkend effect: ze tasten de gedragsdiversiteit aan.
Chimpansee-culturen
Chimpansees leven in groepen. En als we puur kijken naar het gedrag van chimpansees, blijken de verschillen tussen die groepen groot te zijn. Zo heeft elke groep bijvoorbeeld weer net iets andere manieren van communiceren of andere trucjes om voedsel te verkrijgen. Die gedragsdiversiteit heeft ertoe geleid dat onderzoekers ook wel spreken van verschillende chimpansee-culturen. Maar menselijke activiteiten blijken er nu voor te zorgen dat die culturele diversiteit onder chimpansees afneemt.
Het onderzoek
Onderzoekers trekken die conclusie nadat ze zich bogen over 31 verschillende chimpansee-gedragingen die verspreid over 144 groepen of chimpansee-culturen zijn waargenomen. Daarnaast bestudeerden ze het gedrag van chimpansee-groepen op 46 verschillende locaties. Je kunt dan bijvoorbeeld denken aan trucjes om termieten en mieren te vangen. Of manieren om noten te kraken. De onderzoekers keken niet alleen naar de gedragsdiversiteit, maar ook naar de mate waarin mensen het leefgebied van de betreffende groepen hadden aangetast. En al snel bleek er een verband tussen die twee te zijn. “De analyse onthulde een sterk en robuust patroon: de gedragsdiversiteit onder chimpansees was beperkter in gebieden waar mensen een grote impact op hadden,” aldus onderzoeker Ammie Kalan. Gemiddeld lag de gedragsdiversiteit onder chimpansees in gebieden waar mensen de grootste impact op hadden, zo’n 88% lager in gebieden waar mensen de kleinste impact op hadden.
Oorzaak
Maar hoe zorgen menselijke activiteiten er nu voor dat de gedragsdiversiteit onder chimpansees afneemt? Onderzoek onder mensen wijst uit dat populatie-omvang van groot belang is voor het in stand houden van bepaalde culturele eigenschappen. En mogelijk geldt dat ook voor chimpansees. Daarnaast kan het ook zijn dat chimpansees bepaalde gedragingen achterwege laten wanneer mensen in de buurt zijn, waardoor deze gedragingen uiteindelijk uit het repertoire verdwijnen. Je kunt dan bijvoorbeeld denken aan het vrij luidruchtig kraken van noten: dat kan in de aanwezigheid van jagers ronduit gevaarlijk zijn en een reden zijn om het voortaan niet meer te doen. Daarnaast zou aantasting en versnippering van het leefgebied van chimpansees er ook toe kunnen leiden dat er minder mogelijkheden zijn om de unieke gedragingen binnen een groep van generatie op generatie over te dragen. De onderzoekers vermoeden echter dat de afname van gedragsdiversiteit te herleiden is naar een combinatie van deze factoren.
“Onze resultaten suggereren dat strategieën gericht op het behoud van biodiversiteit moeten worden uitgebreid en ook de bescherming van gedragsdiversiteit mee moet worden genomen,” aldus onderzoeker Hjalmar Kühl. “Gebieden met uitzonderlijke verzamelingen gedragingen kunnen beschermd worden als ‘cultureel erfgoed van chimpansees’ en dit concept kan worden uitgebreid naar andere soorten met een grote culturele diversiteit, waaronder orang-oetans, kapucijnapen of walvissen.”