CSI in de ruimte: zwart gat vermoordt ster

Wetenschappers betrapten ‘m bijna op heterdaad: een zwart gat dat een ster ‘vermoordde’. En dat is bijzonder.

Wanneer sterren te dicht bij een zwart gat in de buurt komen, worden ze letterlijk uit elkaar getrokken. Onderzoekers zijn daar al regelmatig getuige van geweest, maar nu hebben ze het zo goed kunnen volgen, dat ze zelfs het slachtoffer konden identificeren. En dat is voor het eerst.

Helium
De ster in kwestie moet veel helium bij zich hebben gehad en is waarschijnlijk al meerdere keren met het zwarte gat in aanraking gekomen. “Wanneer een ster door de zwaartekracht van een zwart gat uit elkaar wordt getrokken dan valt een deel van de ster in het zwarte gat, terwijl de rest met hoge snelheid wordt weggeslingerd,” legt onderzoeker Suvi Gezari uit. “We zien de gloed van het stellaire gas dat in het zwarte gat valt en we zien weggeslingerd gas dat grotendeels helium blijkt te zijn. Het is vergelijkbaar met het verzamelen van bewijs op een plaats delict. Omdat er weinig waterstof en veel helium in het gas zit, weten we dat de afgeslachte ster een heliumrijke kern van een gestripte ster moet zijn geweest.”

WIST U DAT…

…de grootste zwarte gaten van twee walletjes eten?

Gestript
Dat de ster gestript (zonder atmosfeer) door het leven ging, had deze ook al aan het zwarte gat te danken. De onderzoekers vermoeden dat de ster al heel oud was en zijn meeste waterstof al had opgebruikt. De ster was inmiddels uitgegroeid tot een rode reus en draaide om het zwarte gat heen. Toen de ster te dicht bij het zwarte gat in de buurt kwam, raakte deze zijn atmosfeer kwijt. Wat overbleef was de kern. De ster draaide nog een tijdje om het zwarte gat heen, maar op een gegeven moment kwam deze opnieuw te dichtbij en was het einde verhaal.

Voor en na de uitbarsting die het resultaat is van een zwart gat die een ster verorbert. Foto's: NASA / S. Gezari (The Johns Hopkins University) / A. Rest (STScI) / R. Chornock (Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics)
Ultraviolet
De onderzoekers kwamen deze ‘plaats delict’ op het spoor door vele sterrenstelsels in de gaten te houden en te zoeken naar een uitbarsting van ultraviolet licht (zie de foto hierboven). Die kwam er in juni 2010. Het duurde zo’n anderhalve maand voordat de uitbarsting op zijn hoogtepunt was en in de twaalf maanden die volgden, nam de uitbarsting in helderheid af. “Hoe langer het duurde, hoe opgewondener we raakten, want we realiseerden ons dat dit of een heel ongebruikelijke supernova of een heel ander type gebeurtenis was,” vertelt onderzoeker Armin Rest. Inmiddels staat vast dat het inderdaad een heel ander type gebeurtenis was. De ultraviolette uitbarsting nam namelijk relatief traag in helderheid toe en daarmee kan worden uitgesloten dat het een supernova was. Dus toch een ster die door een zwart gat werd verscheurd. Een nadere bestudering van het gas dat door de misdaad was vrijgekomen, onderschreef dat.

Uit het onderzoek blijkt dat het zwarte gat ongeveer dezelfde massa heeft als het zwarte gat in onze Melkweg. De misdaad vond zo’n 2,7 miljard lichtjaar van ons vandaan, plaats, zo is in het blad Nature te lezen. “Het is voor het eerst dat we zoveel stukjes bewijs hebben en dat we die stukjes bij elkaar kunnen leggen om het gewicht van de dader (het zwarte gat) en de identiteit van de ongelukkige ster die er het slachtoffer van werd, vast te stellen,” stelt Gezari. Op basis van het onderzoek moet het iets gemakkelijker worden om in de toekomst nog meer van dit soort gebeurtenissen te vinden.

Bronmateriaal

"Black Hole Caught Red-handed in a Stellar Homicide" - Hubblesite.org
De foto bovenaan dit artikel is gemaakt door NASA / S. Gezari (The Johns Hopkins University) / J. Guillochon (University of California, Santa Cruz).

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd