Coronavirussen en vleermuizen trekken al miljoenen jaren samen op

Dit duidt op een diepe evolutionaire geschiedenis tussen vleermuizen en coronavirussen die zo af en toe hun kans grijpen op anderen over te springen.

Vleermuizen doen veel goeds voor de wereld. Ze bestuiven bijvoorbeeld planten, eten ziektedragende insecten en helpen mee zaden te verspreiden. Tegelijkertijd zijn vleermuizen ook dragers van coronavirussen. Om deze zeer uiteenlopende familie van virussen – waaronder het specifieke coronavirus achter COVID-19 – beter te begrijpen, onderzochten wetenschappers de verschillende coronavirussen die in 36 vleermuizensoorten voorkomen. En wat blijkt? Coronavirussen en vleermuizen blijken al miljoenen jaren samen op te trekken.

Coronavirussen
Alle dieren dragen virussen met zich mee. En in vleermuizen komen – net als in een reeks andere zoogdieren – coronavirussen voor. Deze lijken niet schadelijk te zijn voor de vleermuizen zelf, maar kunnen wel een gevaar vormen voor andere dieren als de virussen de kans krijgen om tussen soorten over te springen. Veel mensen denken bij het woord ‘coronavirus’ aan het virus dat momenteel de huidige pandemie veroorzaakt. Er bestaan echter heel veel verschillende soorten coronavirussen. Sterker nog, het aantal coronavirussen is mogelijk gelijk aan het aantal vleermuissoorten. Van de meeste is niet bekend dat ze op mensen kunnen overspringen en vormen daarom – voor zover we dat met zekerheid kunnen stellen – geen bedreiging. Toch is het belangrijk om meer te weten te komen over de coronavirussen die zich in vleermuizen verstopt houden. Want op die manier kunnen we meer leren over het virus dat zich vandaag de dag over de wereld verspreidt.

Van Wuhan-markt naar rest van de wereld
Het nieuwe coronavirus dook eind december op in China. Vermoed wordt dat het virus oorspronkelijk in een vleermuis huisde – vermoedelijk de Chinese Hoefijzervleermuis – en vervolgens via een gastdier – mogelijk de civetkat – op een Chinese dierenmarkt is beland, waar vandaan het zich razendsnel verspreidde. Bij de Chinese Hoefijzervleermuis is het virus tot op heden nog niet aangetroffen,maar wel virussen die een zeer grote gelijkenis vertonen. “Ook SARS 2003 komt bij dit diertje vandaan,” vertelde Special Professor Emerging en Zoonotic Viruses dr. Wim van der Poel van de Universiteit Wageningen al eerder aan Scientias.nl. Belangrijk is dus om te weten dat we niet ziek zijn geworden van contact met deze vleermuis. “Dat is een misverstand. Sterker nog, een dier zoals dit, is het reservoir. Het reservoir leeft met het virus en wordt daar zelf hoogstwaarschijnlijk niet ziek van. In zijn natuurlijke omgeving geeft het reservoir het virus door aan een zogenaamd gastdier. Dat kan door bijten zijn, maar ook via ontlasting of bloed. Wie het gastdier was van SARS Corona 2, weten we nog niet zeker. In het geval van SARS 2003, was dat de civetkat en we denken ook dit keer aan een soortgelijk dier.”

In de huidige studie namen de onderzoekers de genetische relaties tussen verschillende stammen van coronavirussen en de dieren waarin ze voorkomen, onder de loep. Want hierdoor kunnen we beter gaan begrijpen hoe die overdracht van het virus van dier op mens plaatsvond. De onderzoekers namen uitstrijkjes en in sommige gevallen bloedmonsters van meer dan duizend vleermuizen behorend tot 36 verschillende soorten die voorkomen op eilanden in de westelijke Indische Oceaan en kustgebieden van Mozambique. Acht procent van de vleermuizen die ze bestudeerden bleken een coronavirus te dragen. Al houden de onderzoekers een slag om de arm. “Dit is een zeer ruwe schatting van het aantal besmette vleermuizen,” stelt onderzoeker Camille Lebarbenchon. “Het aantal zou namelijk aanzienlijk kunnen variëren afhankelijk van de tijd van het jaar.”

Stamboom
De onderzoekers besloten vervolgens de coronavirussen te vergelijken met die van andere dieren, waaronder dolfijnen, alpaca’s en ook mensen. Dit stelde hen in staat om een gigantische coronavirus-stamboom te bouwen. Deze stamboom laat zien hoe de verschillende soorten coronavirussen met elkaar in verband staan. Zo vormen vleerhonden (Pteropodidae) die op verschillende continenten en op eilanden leven een eigen cluster in hun stamboom en verschillen genetisch gezien van de coronavirusstammen van andere groepen vleermuizen die in dezelfde geografische zones voorkomen.

Evolutionaire geschiedenis
Hieruit maken de onderzoekers op dat vleermuizen en coronavirussen al lange tijd aan elkaar verbonden zijn. “We ontdekten een diepe evolutionaire geschiedenis tussen vleermuizen en coronavirussen,” concludeert onderzoeker Steve Goodman. “Er bestaat een diep samenlevingsverband tussen vleermuizen (op het niveau van geslacht en familie) en hun geassocieerde coronavirussen.”

Overdracht
Het team ontdekte dat in zeldzame gevallen vleermuizen van verschillende families, geslachten en soorten die in dezelfde grotten en dicht bij elkaar in de buurt leven, dezelfde soort coronavirus deelden. Toch blijkt uit de studie dat de overdracht tussen soorten eerder uitzondering dan de regel is. “Het is heel geruststellend dat de overdracht van coronavirussen in de regio tussen twee vleermuissoorten zeer zeldzaam lijkt,” zegt onderzoeker Léa Joffrin. “We zullen de omgevings-, biologische en moleculaire factoren die af en toe tot deze zeldzame overdracht leidt, beter moeten gaan begrijpen.”

Het is heel belangrijk om meer te weten te komen over hoe verschillende soorten coronavirussen evolueerden. Want dit kan de sleutel zijn om toekomstige uitbraken te voorkomen. “Voordat je programma’s voor de volksgezondheid kunt opzetten en kunt proberen de mogelijke overdracht van mens op mens of van mens op dier te voorkomen, moeten we weten wat eraan ten grondslag ligt,” benadrukt Goodman. Daarnaast merkt Goodman op dat hoewel vleermuizen coronavirussen dragen, we deze dieren niet mogen schaden of uitroeien uit naam van de volksgezondheid. “Vleermuizen zijn heel belangrijk voor ecosystemen,” zegt hij. “Of het nu gaat om de bestuiving van bloemen, de verspreiding van fruit of omdat ze ziektedragende insecten eten. Het goede dat ze voor ons doen, weegt op tegen alle mogelijke minpunten.”

Bronmateriaal

"" -

Afbeelding bovenaan dit artikel: Salmar via Pixabay

Fout gevonden?

Interessant voor jou

Voor jou geselecteerd