Het lijkt erop dat hoge concentraties pollen in de lucht mensen vatbaarder maken voor COVID-19.
Het coronavirus lijkt te profiteren van het pollenseizoen. Dat is de conclusie van een nieuwe grootschalige studie, gepubliceerd in het vakblad PNAS. Tijdens de uitbraak van het coronavirus viel op dat in meerdere landen het aantal besmettingen precies toenam op het moment dat ook de hoeveelheid pollen in de lucht toenam. En volgens onderzoekers kan dat eigenlijk geen toeval zijn.
Verzwakte afweer
Het is al bekend dat blootstelling aan pollen in het voorjaar het afweersysteem tegen virusinfecties in de luchtwegen vermindert. Dit is bijvoorbeeld het geval bij het bekende verkoudheidsvirus. Dit effect zien we niet alleen bij hooikoortspatiënten, maar ook mensen die niet allergisch zijn. Een nieuwe studie suggereert nu dat niet alleen het verkoudheidsvirus van een verzwakte afweer door de blootstelling aan pollen profiteert. In het voorjaar van 2020 leek de uitbraak van het coronavirus namelijk precies samen te vallen met het pollenseizoen op het noordelijk halfrond. Deze opvallende waarneming was voor een internationaal team van wetenschappers aanleiding om een uitgebreid onderzoek te starten. Want bestaat er daadwerkelijk een aantoonbaar verband tussen pollenconcentraties in de lucht en SARS-CoV-2-infectiecijfers?
Tellingen
In de studie onderzochten 150 wetenschappers de gegevens van 130 pollenmeetstations uit 31 landen, waaronder Nederland. En de resultaten laten zien dat meer pollen in de lucht inderdaad gerelateerd zijn aan meer coronabesmettingen. Het betekent dat dus ook het huidige rondwarende coronavirus harder toe lijkt te slaan tijdens het pollenseizoen. Over de hele wereld was dit effect aan het begin van de epidemie zichtbaar. Zo blijkt bijvoorbeeld dat de besmettingscijfers met gemiddeld 4 procent toenamen wanneer de pollenconcentratie met 100 pollen per kubieke meter steeg. In sommige Duitse steden werden tijdens het onderzoek concentraties tot 400 stuifmeelkorrels per kubieke meter per dag geregistreerd, wat leidde tot een algehele toename van het aantal coronainfecties met meer dan 20 procent. Na de invoer van een lockdown halveerde dit enigszins, al bleef de versterkende invloed van pollen nog steeds zichtbaar.
De studie laat zien dat de besmettingscijfers met name opliepen na een stijging van de hoeveelheid pollen in de lucht vier dagen eerder. Dit is te verklaren doordat het een paar dagen duurt voordat het virus zich manifesteert en mensen zich laten testen. Als je namelijk besmet raakt het met coronavirus, duurt het meestal vier tot vijf dagen voordat je klachten krijgt. De onderzoekers benadrukken dat de positieve correlatie tussen pollen en COVID-19 niet wordt toegeschreven aan een betere verspreiding van het virus door pollen, maar aan een verzwakte afweer door de pollen. De verspreiding van het virus wordt immers veroorzaakt door contact tussen mensen.
Nederland
Hoewel dit versterkende effect ook in Nederland werd gezien, is dit na strikte statistische testen ook weer ietwat afgezwakt. Onderzoekers gebruikten verschillende strenge statistische methodes om te bepalen of er een verband bestaat tussen pollen en COVID-19. Een uitdagende analyse, omdat het gaat om een grote hoeveelheid informatie en heel veel verschillende factoren die de besmettingsgraad van het coronavirus bepalen. Daarnaast stopte de data-inzameling voor de studie na 8 april waardoor een groot deel van de voorjaars-pollenpiek in Nederland in de analyse niet is meegenomen. Mede daardoor kon het verband tussen pollen en COVID-19 niet duidelijk in ons eigen land aangetoond worden.
Na de korte vorstperiode liep vanaf 18 februari de elzenpollenconcentratie in Nederland snel op. Op dinsdag 23 en woensdag 24 februari registreerden het LUMC en het Elkerliek ziekenhuis een zeer hoge piek van rond de 1400 pollen per kubieke meter lucht waarna de concentratie weer snel afnam. Naast pollen van els liep tegelijkertijd ook de concentratie pollen van de Cipres-familie/Taxus en populier opvallend hoog op. Ook die concentratie daalde na een paar dagen weer. Of het verschijnen van de pollen in de lucht bijdroeg aan het weer stijgen van het aantal coronabesmettingen rond die tijd moet nog nader bekeken worden. Na een wat koelere periode loopt in de komende week de temperatuur weer op maar neemt ook de neerslagkans toe. En daardoor worden er ook weer pollen uit de lucht gespoeld. Naast aanhoudende bloei van els komen in de loop van maart geleidelijk meerdere bomen tot bloei. Vooral pollenconcentraties van berk, es en populier zullen daarbij hoog kunnen oplopen. De uiteindelijke concentratie zal van een combinatie van factoren afhangen en is momenteel nog moeilijk te voorspellen.
Toch suggereert de studie dat blootstelling aan pollen in veel landen bijdraagt aan een toename van het aantal coronabesmettingen. Of dit dus ook Nederland het geval is, zal in toekomstige studies verder onderzocht moeten worden. Ook moet nog duidelijker blijken of het gevonden verband oorzakelijk is. Er worden echter internationale studies uitgevoerd waarbij cellen uit de longen worden blootgesteld aan pollen en SARS-CoV-2. Met dit soort studies is veel beter te bepalen of blootstelling aan pollen ook daadwerkelijk het afweermechanisme van het lichaam tegen het virus verzwakt.
Om het zekere voor het onzekere te nemen, kunnen kwetsbare mensen zichzelf wel beschermen. Onderzoeker Claudia Traidl-Hoffmann adviseert hen om de komende maanden de pollenvoorspellingen goed in de gaten te houden. Elke week publiceren het LUMC op dinsdag en het Elkerliek ziekenhuis op woensdag de pollentellingen van de voorgaande week. “Daarnaast kan het dragen van een pollen filtermasker helpen op momenten dat de pollenconcentraties hoog zijn,” zegt Traidl-Hoffmann. “Dit kan zowel het virus, als de pollen uit de luchtwegen houden.”
