In reactie op COVID-19 veranderden we ons gedrag radicaal: we stopten met handen geven, gingen niesen in de elleboog én bleven zoveel mogelijk thuis. En onze verdwijning uit het straatbeeld blijkt nu vrijwel per direct effect te hebben gehad op het gedrag van wilde dieren.
Dat de lockdowns en daarmee samenhangende uitgestorven en apocalyptisch aandoende straten invloed hadden op het gedrag van wilde dieren, werd al langer vermoed. Zo verschenen in de media berichten over wilde dieren die plots leken op te duiken in de uitgestorven straten van (wereld)steden. “Zo zwierven er bijvoorbeeld poema’s door de straten van Santiago in Chili,” vertelt onderzoeker Marlee Tucker. Hoewel dat geweldige anekdotes zijn, is het echter nog geen keihard bewijs dat wilde dieren zich door onze radicale verdwijning uit het straatbeeld ook daadwerkelijk anders gingen gedragen. Zo zouden dergelijke observaties bijvoorbeeld ook verklaard kunnen worden doordat mensen opeens meer thuis waren en daarmee ook meer oog hadden voor wat er in hun thuisomgeving gebeurde.
Het onderzoek
Maar Tucker en collega’s onthullen nu dat verhalen over poema’s die door wereldsteden struinden méér zijn dan anekdotes en onderdeel uitmaken van een heuse en veel omvangrijkere trend. Want wilde dieren zijn zich tijdens de lockdowns écht anders gaan gedragen. De onderzoekers trekken die conclusie nadat ze de bewegingen van meer dan 2300 wilde landdieren wereldwijd analyseerden. Deze individuen behoorden tot 43 verschillende soorten zoogdieren en waren door onderzoekers van een zendertje voorzien. Voor het onderzoek vergeleken de wetenschappers de bewegingen die deze dieren tussen januari en half mei 2020 maakten, met de bewegingen die ze in dezelfde periode een jaar eerder (toen niemand nog van SARS-CoV-2 had gehoord) maakten.
Bevindingen
Het levert duidelijke resultaten op, zo is in het blad Science te lezen. “Wij zagen dat dieren tijdens strikte lockdowns in een periode van tien dagen wel 73 procent langere afstanden aflegden dan een jaar eerder, toen er geen lockdowns waren,” aldus Tucker. Het is mogelijk te verklaren doordat er tijdens strikte lockdowns veel minder mensen op straat te vinden waren, zo stellen de onderzoekers. Dat bood dieren de kans om nieuwe gebieden te verkennen. “Onze resultaten zijn te herleiden naar veranderingen in de mobiliteit van mensen,” vertelt Tucker aan Scientias.nl. “Oftewel beperkingen of veranderingen in menselijk gedrag. Dat dieren tijdens strikte lockdowns grotere afstanden gingen afleggen, komt waarschijnlijk doordat mensen aan huis gekluisterd waren, waardoor dieren landschappen gemakkelijker konden doorkruisen, bijvoorbeeld doordat verminderd wegverkeer het oversteken van wegen minder risicovol maakte en wegen niet langer een barrière vormden.” Dat laatste wordt onderschreven door het feit dat het onderzoek tevens uitwijst dat dieren zich tijdens strikte lockdowns gemiddeld 36 procent dichter bij wegen in de buurt waagden dan een jaar eerder.
Minder strikte lockdowns
Tegelijkertijd moeten de onderzoekers concluderen dat wilde dieren in gebieden met minder strikte lockdowns juist kortere afstanden gingen afleggen. “Dat heeft mogelijk te maken met het feit dat mensen tijdens die lockdowns aangemoedigd werden om de natuur in te trekken,” aldus onderzoeker Thomas Mueller. “Hierdoor waren sommige natuurgebieden juist drukker dan voor COVID-19.”
Verrassend
De resultaten hebben Tucker – ondanks eerdere anekdotische aanwijzingen voor veranderingen in het gedrag van wilde dieren – verrast. “De grote en snelle veranderingen die we in reactie op veranderingen in de mobiliteit van mensen in korte tijd zagen optreden, waren verrassend. We hadden wel verwacht dat dieren zouden reageren, maar we hadden niet gedacht dat we die veranderingen onder zo’n breed scala aan soorten zouden zien.” Ook het duidelijke verschil tussen de reactie op strikte lockdowns en de reactie op minder strikte lockdowns is bijzonder.
Uniek natuurlijk experiment
Voor veel mensen waren de hoogtijdagen van de coronacrisis ronduit afschuwelijk; zij waren ziek, verloren dierbaren, vereenzaamden of gingen gebukt onder de financieel-economische gevolgen van de lockdowns. Tegelijkertijd biedt deze uitzonderlijke periode in de geschiedenis ons ook de kans om vrij gedetailleerd uit te pluizen welk effect wij mensen op onze omgeving in het algemeen en wilde dieren in het bijzonder hebben. Dat realiseerden veldbiologen zich ook. En begin 2020 riepen ze daarom het zogenoemde COVID-19 Bio-Logging Initiative in het leven. Het initiatief is opgezet om de bewegingen, het gedrag en stressniveaus van dieren tijdens de pandemie te monitoren en te vergelijken met de periode voor de pandemie. “Alle moderne, menselijke activiteiten zijn tijdelijk vertraagd of opgeschort,” legde onderzoeker Christian Rutz in 2020 uit. “Dit stelt wetenschappers in staat de effecten hiervan in verschillende soorten ecosystemen en in verschillende geografische gebieden te onderzoeken.”
Aanpassingen
En een deel van de bevindingen van dat onderzoek – waar uiteindelijk 175 wetenschappers wereldwijd een bijdrage aan leverden – zijn nu verschenen en onthullen dat dieren vrijwel direct reageren op (grote) veranderingen in menselijk gedrag. “Dat biedt hoop voor de toekomst,” vindt Tucker. “Want in principe betekent het dat enkele aanpassingen in ons gedrag een positief effect op dieren kunnen hebben.” Maar aan wat voor aanpassingen zou je – gebaseerd op dit onderzoek – dan bijvoorbeeld kunnen denken? “Een suggestie zou kunnen zijn om de timing, frequentie en het volume van het wegverkeer in gebieden die belangrijk zijn voor de beweging van dieren aan te passen.”
Tucker en collega’s zijn ondertussen nog lang niet klaar met het bestuderen van onze impact op wilde dieren. Zo zijn ze op dit moment onder meer aan het onderzoeken of ook het gedrag van vogels en mariene dieren tijdens de lockdowns veranderde. Het einddoel is om uiteindelijk – geholpen door een periode waarin we door een pandemie geen of nauwelijks een stempel op onze omgeving drukten – een vrij compleet beeld te krijgen van de impact die wij mensen op alle wilde dieren hebben.
