Complexe en riskante bevallingen zijn niet uniek voor mensen – ook deze aap kan erover meepraten

Het geboorteproces van mensapen wordt meestal als eenvoudig beschouwd. Maar nu blijkt dat de bevalling van chimpansees verrassend veel overeenkomsten vertoont met die van mensen.

Hoe oneerlijk het ook lijkt, de bevalling bij mensen is veel ingewikkelder en risicovoller dan bij andere zoogdieren. Dit is het gevolg van een conflict dat tijdens de menselijke evolutie is ontstaan. Lang werd gedacht dat het geboorteproces bij onze naaste verwanten, zoals chimpansees, veel eenvoudiger zou zijn. Maar nu blijkt dat we dat helemaal bij het verkeerde eind hebben.

Bevalling bij mensen
Volgens de hypothese van het ‘obstetrische dilemma’ is de moeilijkheid van onze bevalling het resultaat van een conflict dat tijdens de menselijke evolutie is ontstaan. Door rechtop te gaan lopen zijn ons bekken smaller geworden, terwijl onze hersenen en hoofden zijn gegroeid. De evolutie van het vrouwelijke bekken is dus eigenlijk een compromis: het moet breed genoeg zijn om een baby met een groot hoofd te kunnen laten passeren, maar ook smal genoeg om efficiënt rechtop te kunnen lopen. Dit heeft geleid tot verschillen in de vormen van de bekkenbeenderen tussen mannen en vrouwen, waarbij vrouwen grotere afmetingen hebben, ondanks hun kleinere lichaamsgroottes. Bovendien worden menselijke baby’s neurologisch minder rijp geboren, wat betekent dat de groei van hun hersenen wordt uitgesteld tot na de geboorte.

Chimpansee
Het geboorteproces van chimpansees en andere grote apen wordt doorgaans als eenvoudig gezien. Dit komt door hun relatief ruime bekken en het kleine hoofd van hun pasgeborenen. Maar is dat eigenlijk wel echt zo?

Studie
Om de hypothese van het obstetrische dilemma te testen, vergeleek het onderzoeksteam eerst de ruimte in het geboortekanaal van chimpansees en mensen. Ze baseerden zich op de gemiddelde afstand tussen het hoofd van de foetus en de bekkenbeenderen, waarbij ze ook rekening hielden met de invloed van zacht weefsel. En uit de resultaten blijkt dat een nauwe geboortekanaal in verhouding tot de grootte van het babyhoofd niet alleen een menselijk probleem is. “Het bekken van chimpansees is in feite net zo smal als dat van mensen”, aldus onderzoeker Nicole Webb.

3D-simulatie van het geboortekanaal van chimpansees, waarbij (B) het hoofd van de foetus in een volledig gestrekte positie staat, wat de typische hoofdstand bij apen is, en (C) het hoofd van de foetus in een volledig gebogen positie, wat de gebruikelijke hoofdstand bij mensen is. Afbeelding: Haeusler & Webb, Universiteit van Zürich/Senckenberg

Verrassend vergelijkbaar
Maar dat is nog niet eens de enige opvallende gelijkenis. Zo blijkt na een gedetailleerde analyse dat vrouwelijke chimpansees ook een ruimer bekken hebben dan mannelijke chimpansees. Dit toont aan dat er aanpassingen zijn geweest om met de ruimtebeperkingen om te gaan. Daarnaast laten de onderzoekers zien dat mensapen, in vergelijking met andere apen, ook relatief neurologisch onrijpe jongen ter wereld brengen. Dit is opnieuw verrassend vergelijkbaar met mensen, zij het in mindere mate.

Nieuwe hypothese
Op basis van deze interessante overeenkomsten stellen de onderzoekers een nieuwe hypothese voor: het obstetrische dilemma heeft zich geleidelijk ontwikkeld. “Dit verschilt van de eerdere theorie die stelde dat onze lange en moeilijke bevallingen plotseling zijn ontstaan door de vergroting van de hersenen bij Homo erectus”, zegt onderzoeker Martin Haeusler.

Verdraaiing
De toename van de lichaamsgrootte bij de voorouders van mensapen zorgde ervoor dat hun bekken stijver werd, waardoor de ligamenten minder konden uitrekken tijdens de bevalling. Bij vroege homininen leidde de rechtopstaande gang ook tot een verdraaid geboortekanaal, wat ingewikkelde bewegingen van het hoofd van de foetus vereiste. De onderzoekers suggereren dat dit mechanisme, in plaats van de smalheid van het geboortekanaal, waarschijnlijk de belangrijkste oorzaak is van de moeilijkheid van het geboorteproces bij mensen.

Niet uniek
Kortom, de hypothese van het obstetrische dilemma, die eerder uitsluitend werd toegeschreven aan de ontwikkeling van rechtop lopen en de vergroting van de menselijke hersenen, ontstond niet plotseling bij moderne mensen, maar ontwikkelde zich geleidelijk tijdens de evolutie van primaten. Bij mensen is dit dilemma vervolgens verergerd, wat de hoge percentages geboortecomplicaties van vandaag de dag kan verklaren. “De moeilijke bevalling en de neurologische onrijpheid van onze pasgeborenen, samen met de lange leerperiode die daarop volgt, zijn noodzakelijk voor de ontwikkeling van onze intelligentie”, stelt Haeusler. “Tegelijkertijd zijn we dus niet uniek binnen de groep van primaten.”

De overeenkomsten in het geboortekanaal van chimpansees en mensen geven inzicht in de aanpassingen die beide soorten hebben moeten maken. Dit onderzoek, gepubliceerd in het vakblad Nature Ecology & Evolution, draagt dan ook bij aan ons begrip van de evolutionaire compromissen die hebben geleid tot de complexe en soms problematische aard van de bevalling bij mensen. Tegelijkertijd is er ook nog veel wat we niet weten. “De bevallingen van mensapen in het wild worden zeer zelden waargenomen”, zegt Haeusler. “Dit betekent dat we dringend meer gegevens over hun gedrag nodig hebben.”

Bronmateriaal

"Birth: It’s a Tight Squeeze for Chimpanzees, Too" - University of Zurich
Afbeelding bovenaan dit artikel: via Canva Pro

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd