Geschat wordt dat tussen de 600 en 750 miljoen kubieke meter water zo de oceaan in is gestroomd.
Wetenschappers hebben de plotselinge ondergang ontdekt van een groot, diep, met ijs bedekt meer. De zeldzame gebeurtenis vond plaats tijdens de winter van 2019 op de Oost-Antarctische Amery-ijsplaat. Naar schatting is er zo’n 600 tot 750 miljoen kubieke meter water – vergelijkbaar met twee keer het volume van de baai van de Amerikaanse haven San Diego – de oceaan in gespoeld, zo valt te lezen in Geophysical Research Letters.
Doline
Met behulp van satellieten die zelfs tijdens de donkere poolnacht een blik op het oppervlak kunnen werpen, ontdekten wetenschappers een elf vierkante kilometer grote ‘krater’ op het oppervlak van de ijsplaat. Deze komvormige put – ook wel een doline genoemd – bevatte de gebroken overblijfselen van de ijsbedekking. “We geloven dat er door het gewicht van het water dat zich in dit diepe meer ophoopte, een spleet in de ijsplaat onder het meer is ontstaan,” stelt onderzoeksleider Roland Warner. “Hierdoor kon het water in de oceaan eronder stromen.”
Het is één van de processen die tevens betrokken is bij de ineenstorting van kleinere ijsplaten op het Antarctisch Schiereiland. Dit gebeurt bijvoorbeeld op plekken waar smeltwater zich tijdens de zomer op het oppervlak van ijsplaten vormt. Maar dat nu zelfs een 1400 meter dik pak ijs is gescheurd, is vrij merkwaardig.
ICESat-2
De onderzoekers besloten de zeldzame gebeurtenis tevens met behulp van NASA’s ICESat-2 te bestuderen; het meest geavanceerde laserinstrument ooit. Dankzij deze satelliet kunnen wetenschappers heel nauwkeurig de dikte van het ijs meten. Hieruit blijkt dat het ijsoppervlak maar liefst 80 meter in de doline-holte is gestort. Tegelijkertijd maakte het weggestroomde water de drijvende ijsplaat een stuk lichter. Samen met de oceaandruk zorgde dit ervoor dat de omgeving juist omhoog werd gedrukt en nu zelfs zo’n 36 meter hoger ligt dan voorheen.
Zeespiegelstijging
Volgens de onderzoekers is het heel belangrijk om dergelijke gebeurtenissen te bestuderen. Nu de temperatuur op aarde namelijk onafgebroken door blijft stijgen, voorspellen wetenschappers dat er in de toekomst meer smeltwatermeren op drijvende ijsplaten zullen ontstaan. Hierdoor wordt ook de kans dat zo’n ijsplaat scheurt een stuk groter, waardoor deze kan instorten. “Wanneer geaard ijs vervolgens niet langer kan worden tegengehouden, kan de instorting van ijsplaten leiden tot zeespiegelstijging, “legt onderzoeker Helen Amanda Fricker uit. “Het is daarom essentieel om de processen die ijsplaten verzwakken goed te begrijpen.” En aan het lijstje moet nu ook het gewicht van diepe, met water gevulde meren toegevoegd worden.
Klimaatverandering?
Het is nu nog lastig te zeggen of de plotselinge verdwijning van het Antarctische meer verband houdt met bredere trends zoals de opwarming van de aarde. Naarmate ICESat-2 meer gegevens verzamelt, zullen we beter gaan begrijpen hoe vaak ijsplaten diepe meren herbergen en hoe deze zich vervolgens in de loop van de tijd ontwikkelen. “De abrupte gebeurtenis was waarschijnlijk de climax van tientallen jaren accumulatie en opslag van smeltwater onder die geïsoleerde deksel van ijs,” concludeert onderzoeker Jonathan Kingslake.
De toekomst van de nieuw gevormde doline is onzeker. Er zou wederom smeltwater in kunnen ophopen, al is het ook niet uit te sluiten dat er door de doline vaker water de oceaan in kan stromen. Tijdens het smeltseizoen van 2020 is de spleet vermoedelijk weer tijdelijk heropend. Maar dit keer staan wetenschappers er in ieder geval wel met hun neus bovenop.
