De manier waarop chimpansees denken lijkt mogelijk meer op die van mensen dan tot nu toe gedacht werd. Een in Science gepubliceerd onderzoek laat zien dat chimpansees hun overtuigingen kunnen herzien als ze met nieuwe informatie geconfronteerd worden.
Onderzoekers van onder meer de University of California en de Universiteit Utrecht concluderen dat chimpansees, net als mensen, van gedachten kunnen veranderen op basis van sterk bewijs. Dat is een belangrijk kenmerk van rationeel denken.
Dozen met voer
De onderzoekers werkten in het Ngamba Island Chimpanzee Sanctuary in Oeganda. Daar wonen zo’n 52 chimpansees die wees zijn of in beslag zijn genomen. Voor het experiment gaven ze de chimpansees twee dozen. Slechts een daarvan bevatte voer. Er werd een aanwijzing gegeven in welke doos de beloning zat, terwijl ze later juist sterkere aanwijzingen kregen dat de beloning in de andere doos zat. De dieren wisselde regelmatig van keuze als reactie op nieuwe aanwijzingen.
“Chimpansees kunnen van gedachten veranderen en daarmee hun overtuigingen wijzigen op het moment dat er beter bewijs bekend is”, aldus Emily Sandford, onderzoeker aan het UC Berkely Social Origins Lab. “Dit soort flexibele redeneringen associëren we vaak met vierjarige kinderen. Het was spannend om te laten zien dat chimpansees dit ook kunnen.”
Strategie van beredeneren
Om zeker te weten dat dit gaat om redeneren in plaats van instinct, maakte het team gebruik van streng gecontroleerde experimenten en rekenkundige modellen. Zo konden eenvoudigere verklaringen worden uitgesloten, zoals dat de chimpansees vooral op de laatste aanwijzing af gingen. “We gebruikten die rekenmodellen om te testen of hun keuzes matchten met andere strategieën van beredeneren.”
De modellen bevestigden dat de besluitvorming van de chimpansees overeenkwam met de gebruikelijke strategieën om eerdere bevindingen te herzien. “We noteerden hun eerste keuze, vervolgens hun tweede keuze en vergeleken dan of ze hun opvatting opnieuw overwogen”, aldus Sanford.
De studie trekt de gebruikelijke opvatting dat rationaliteit – het vermogen om overtuigingen te vormen en te herzien op basis van bewijs – alleen bij mensen voorkomt. “Het verschil tussen mensen en chimpansees is geen grote stap, maar eerder onderdeel van een continuüm”, zegt Sanford.
Geen onbeschreven blad
Sanford ziet ook bredere toepassingen voor dit onderzoek. Inzicht in hoe primaten conclusies herzien, zou de manier waarop wetenschappers denken over leren, de ontwikkeling van kinderen en zelfs kunstmatige intelligentie kunnen veranderen. “Dit onderzoek kan ons helpen anders te denken over hoe we vroegschoolse educatie benaderen of hoe we redeneringen in AI-systemen modelleren”, zei ze. “We moeten er niet van uitgaan dat kinderen een onbeschreven blad zijn als ze een klaslokaal binnenkomen.”
Onderzoek bij primaten
Bij kinderen van twee en vier werden diezelfde experimenten gedaan, zodat die resultaten vergeleken konden worden met die van de chimpansees. “Het is fascinerend om een onderzoek voor chimpansee te bedenken en uit te voeren en die vervolgens te proberen aan te passen voor een peuter”, zegt Sanford. Het idee is om in de toekomst hetzelfde onderzoek te doen bij andere primaatsoorten met als doel een overzicht te creëren dat het vermogen tot redenering vergelijkt.
Voor Sanford die onderzoek gedaan heeft naar allerlei dingen, van empathie bij honden tot numerieke cognitie bij kinderen, staat als een paal boven water: dieren zijn tot veel meer in staat dan we aannemen. “Ze weten misschien niet wat wetenschap is, maar ze bewegen zich veelal door een complexe omgeving met intelligente en slimme strategieën”, zegt ze. “En dat is iets om aandacht aan te besteden.”
