Voor het eerst zijn onderzoekers er getuige van geweest dat twee chimpansees samen ritmisch bewogen.
Lang werd aangenomen dat de mens de enige primaatsoort is die samen met soortgenoten kan dansen. En de evolutie van dans bleef al die tijd in nevelen gehuld. Een nieuw onderzoek kan in dat alles wel eens verandering brengen. In het blad Scientific Reports maken wetenschappers bekend dat ze er getuige van zijn geweest dat twee chimpansees samen een soort dansje maakten. “Ze liepen op twee poten en bewogen hun poten – terwijl ze dicht achter elkaar liepen – synchroon,” zo beschrijft onderzoeker Adriano Lameira, verbonden aan de universiteit van Warwick, de bewegingen van de chimpansees in een interview met Scientias.nl. “Het leek een beetje op een door mensen gedanste polonaise.”
Bijzonder
Het is verbazingwekkend. “Aangenomen werd dat er naast mensen geen enkele primaatsoort was die – zonder training door mensen – ritmisch kan bewegen en gelijktijdig synchroon kan bewegen met een partner die ook ritmisch beweegt.”
De oorsprong
En nu blijkt dus dat er in ieder geval nóg een primaatsoort is die dans-achtige bewegingen kan maken. Grote vraag is nu natuurlijk hoe de chimpansees zich dit dansje eigen hebben gemaakt. De onderzoekers achten het ondenkbaar dat de chimpansees het gedrag toevallig van mensen hebben afgekeken. Ze wijzen er daarbij op dat de chimpansees het niet zomaar kunnen leren als een bezoeker of verzorger het één keer voordoet. Herhaaldelijke training is vereist. En het trainen van dieren werd in deze dierentuin om ethische redenen al in 1982 – 16 jaar voor de twee chimpansees arriveerden – verboden. Wat bovendien opvalt, is dat de chimpansees bijna het hele buitenverblijf nodig hadden om hun dansje te kunnen maken. Dat maakt het onaannemelijk dat ze het dansje in hun veel kleinere binnenverblijf – waar interactie met verzorgers en bezoekers plaatsvindt – hebben aangeleerd. Daarnaast maken alleen deze twee chimpansees het dansje en doen de vier andere chimpansees waarmee ze het verblijf delen, dat niet.
Toch heeft het feit dat de twee dansende chimpansees in gevangenschap leven hoogstwaarschijnlijk wel sterk met hun gedrag te maken. In hun paper beschrijven de wetenschappers dat beide chimpansees – Holly en Bahkahri genaamd – kort na elkaar, maar in verschillende dierentuinen het levenslicht zagen en op jonge leeftijd – zonder hun moeders – naar hun huidige dierentuin werden overgeplaatst. Daar kwamen ze één dag na elkaar aan. Het feit dat beide chimpansees op jonge leeftijd van hun moeder gescheiden werden, kan weleens ten grondslag liggen aan het ietwat afwijkende gedrag dat beide chimpansees vertonen. “De voorgeschiedenis van deze twee individuen die dit gedrag vertonen, suggereert dat de wortels van dans samenhangen met het bieden van troost en het beperken van stress,” zo stelt Lameira. “Verder laten deze individuen zien dat mensapen dansachtig gedrag kunnen vertonen in de afwezigheid van een muzikaal ritme, wat de intrigerende mogelijkheid schept dat dans in beginsel in stilte ontstond en niet geassocieerd was met geluid, muziek of zang.”
Evolutie van menselijke dans
De onderzoekers denken dus dat de bijzondere observatie in deze Amerikaanse dierentuin wel eens kan helpen verklaren hoe dans onder mensen is ontstaan. “We geloven dat dit gedrag – meer dan elk ander gedrag van primaten dat ons tot op heden bekend is – meer vertelt over de evolutie van dans, omdat we nog niet eerder hebben gezien dat twee individuen omdat ze dat zelf willen in een precies tempo ritmisch op elkaar afgestemd bewegen (…) Waarom deze twee chimpansees precies dit gedrag vertonen (en andere chimpansees niet), kan meer inzicht geven in de omstandigheden die nodig zijn om zoiets als dans tot uiting te laten komen. Zoals we in het paper uitleggen kunnen deze gedragingen ons een kijkje geven in voorouderlijke gedragingen waarop geselecteerd werd en die na miljoenen jaren van evolutie uitgroeiden tot zoiets als menselijke dans.”
Meer onderzoek is nodig om vast te kunnen stellen onder welke omstandigheden mensapen vandaag de dag dansachtige bewegingen ontwikkelen en in hoeverre deze een afspiegeling vormen van de omstandigheden waarom onze voorouders ze bedachten. “De volgende stap is om vergelijkbare voorbeelden van deze gedragingen onder mensapen te vinden, zodat we de gelijkenissen tussen deze gevallen kunnen vaststellen. Zodra we weten wat de verschillende gevallen met elkaar gemeen hebben, kunnen we zekerder zijn van onze nog op te stellen, op wetenschap gebaseerde theorie omtrent de evolutie van dans.”
Dat meer duidelijkheid omtrent het ontstaan en de ontwikkeling van dans gewenst is, staat volgens Almeira buiten kijf. “We geloven dat het belangrijk is om de wortels van de menselijke dans te begrijpen, omdat het zo’n belangrijk onderdeel is van onze identiteit; elke samenleving op de planeet heeft zijn eigen type dans ontwikkeld. Dans vertaalt de overtuigingen, tradities en waardesystemen van een groep mensen en dat is waarschijnlijk ook waarom dans één van de rijkste en meest uitbundige vormen van menselijke uitingen is. Ons begrip van de oorsprong van onze soort en onze plek in de natuur zal nooit compleet zijn als we niet begrijpen hoe dans is ontstaan.”
