Wie denkt dat alleen mensen elkaar verzorgen bij verwondingen, zit er flink naast.
In Oeganda hebben onderzoekers van de Universiteit van Oxford ontdekt dat chimpansees niet alleen hun eigen wonden behandelen, maar ook hun groepsgenoten helpen, zelfs als die geen familie zijn.
Heel arsenaal aan medische trucs
In het Budongo-woud, waar twee groepen chimpansees leven, zagen wetenschappers de apen aan het werk. De dieren blijken een heel arsenaal aan medische trucs in huis te hebben. Ze likken bijvoorbeeld zorgvuldig aan wonden, niet zomaar, want speeksel bevat stoffen die bacteriën kunnen doden. Daarnaast plukken ze bladeren om als natuurlijke pleisters te gebruiken en kauwen ze op bepaalde planten om een soort medicijn te maken dat ze op hun verwondingen smeren.
Alle chimpansees herstellen
Het lijkt er ook op dat deze middelen een effect hebben, hoewel meer onderzoek moet uitwijzen hoe groot dat is. “Alle chimpansees die in onze tabellen worden genoemd toonden herstel van hun verwondingen, hoewel we natuurlijk niet weten wat de uitkomst zou zijn geweest als ze niets aan hun verwondingen hadden gedaan”, vertelt hoofdonderzoeker Elodie Freymann in een persbericht.
Ze helpen elkaar
Maar het wordt nog indrukwekkender. De onderzoekers zagen dat de chimpansees deze kennis niet alleen voor zichzelf houden. In totaal documenteerden ze 41 gevallen van ‘medische zorg’. In zeven gevallen hielp een chimpansee een andere aap, en vier keer ging het zelfs om niet-verwante dieren. Dat maakt het extra bijzonder: ze doen het niet alleen voor hun eigen familie. “Dit gedrag voegt zich bij het bewijs van andere locaties dat chimpansees behoeften of lijden bij anderen lijken te herkennen en doelbewust actie ondernemen om het te verlichten, zelfs als er geen direct genetisch voordeel is”, zegt Freymann.
De dieren in het Budongo-woud hebben deze vaardigheden hard nodig. Ongeveer 40 procent van de chimpansees in een van de groepen heeft littekens of verwondingen door strikken van stropers. Ook gevechten met elkaar of ongelukken zorgen voor blessures. Maar de apen laten het er niet bij zitten: ze helpen elkaar zelfs om die strikken te verwijderen.
Preventie is de sleutel
En het houdt niet op bij genezen. De chimpansees denken ook aan preventie. Na het poepen of paren gebruiken ze bladeren om zich schoon te maken, waarschijnlijk om infecties te voorkomen. Het lijkt er dus op dat ze snappen dat hygiëne belangrijk is voor hun gezondheid.
Is dit hoe het bij ons begon?
Dit alles is niet alleen boeiend omdat het laat zien hoe slim chimpansees zijn. Het zegt ook iets over onze eigen roots. Lang voordat wij dokters en apotheken hadden, moesten onze voorouders ook ontdekken wat werkte tegen wonden en ziektes. Wat de chimpansees doen, kan een glimp zijn van hoe dat begon. “Ons onderzoek helpt ons te snappen waar de menselijke gezondheidszorg vandaan komt”, vertelt Freymann. “Door te documenteren hoe chimpansees medicinale planten identificeren en gebruiken en zorg verlenen aan anderen, krijgen we inzicht in de cognitieve en sociale grondslagen van het menselijke gezondheidsgedrag.”
Onderzoek is niet perfect
Er zitten wel wat haken en ogen aan het onderzoek. Zo waren de wetenschappers bij de ene groep chimpansees veel vaker aanwezig dan bij de andere groep, waardoor ze daar mogelijk meer zorggedrag hebben kunnen waarnemen. Ook is nog niet helemaal duidelijk of de planten die de apen gebruiken echt een medische werking hebben. De wetenschappers willen ook verder onderzoeken waarom sommige chimpansees vaker helpen dan anderen, en of het grote aantal strikken in het gebied misschien een rol speelt bij hun zorgzame gedrag.