Gluren bij de buren; het is één van de oudste oorlogsstrategieën die door de mens is ontwikkeld. En als je het dan óók nog eens boven op een berg doet wordt het extra effectief, vooral omdat je dan simpelweg meer ziet. Tot voor kort werd altijd gedacht dat alleen mensen hun voordeel haalden uit het slim gebruiken van verhoogd terrein. Door recent onderzoek komt hier nu verandering in.
Het verzamelen van informatie is een vorm van tactische oorlogsvoering. Deze vorm is een belangrijke drijfveer geweest voor de evolutie van het menselijke bewustzijn. Na een lang onderzoek van drie jaar zijn gedragsonderzoekers in Ivoorkust erachter gekomen dat chimpansees ook heuvels gebruiken voor het opsporen en verkennen van vijandelijke groepen. Dit doen ze met het specifieke doel om de locatie en grootte van de vijandelijke groep vast te stellen en om mogelijke confrontaties te voorkomen. Op het moment dat er geen vijandelijke apen in de buurt zijn kunnen ze, zonder al te veel gedoe, hun leefgebied vergroten door het vijandelijke gebied te verkennen. Het vergroten van het leefgebied is belangrijk voor chimpansees, omdat dit vaak ook betekent dat er meer voedselbronnen beschikbaar zijn voor de eigen groep.
Wachttorens
De resultaten zijn gepubliceerd in het blad PLOS Biology en komen voort uit het Taï Chimpanzee Project dat liep van 2013 tot 2016. Voor dit onderzoeksproject zijn er meerdere naburige chimpanseegroepen drie jaar lang gelijktijdig gevolgd. Het viel de onderzoekers op dat verhogingen in het landschap niet alleen gebruikt werden voor het verkennen van nieuw leefgebied, maar ook voor de verdediging van het huidige territorium. Deze zogenoemde verhogingen in het landschap vervullen min of meer de functie van wachttorens. Om hun territorium goed te beschermen, patrouilleren kleine groepjes chimpansees langs de grenzen van hun leefgebied. Hierbij gebruiken ze dus heuvels, maar ook eilandbergen om te bepalen of en waar er vijandige chimpansees kunnen zijn.
Verschuivend grensgebied
Eenmaal aangekomen boven op een heuvel gaan deze groepen dan uitrusten. Het voordeel hiervan is dat ze extra stil de omgeving in de gaten kunnen houden door aandachtig te luisteren naar het lawaai van andere groepen. Als ze hierbij geen vijandelijke chimpansees waarnemen is er een grote kans dat ze de grens oversteken om in vijandelijk gebied te patrouilleren. Als er wel vijandelijke chimpansees waargenomen worden, gaan ze vaak de confrontatie uit de weg door een andere kant op te lopen. Omdat beide apengroepen hetzelfde gedrag vertonen, verschuift het grensgebied dan ook continu. Sylvain Lemoine is één van de onderzoekers die heeft meegewerkt aan het onderzoeksproject. “Chimpansees kunnen dus overwegen welke informatie al bekend is en welke informatie nog verkregen moet worden,” vertelt Lemoine. “Vervolgens kunnen ze de verkregen informatie gebruiken om gevaar uit de weg te gaan.”
Confrontaties tussen chimpansees zijn relatief zeldzaam. Hier is een goede reden voor: “Tijdens confrontaties met vijandelijke groepen worden er soms apen gekidnapt of vermoord”, vertelt Lemoine. “Deze confrontaties zijn vaak extreem lawaaierig. De apen raken hierbij in een intimiderende razernij, waarbij ze al schreeuwend en poepend elkaars genitaliën vastgrijpen.” Geen wonder dus dat chimpansees dergelijke confrontaties liever mijden door vijandig gebied eerst vanaf een hogergelegen punt te verkennen, net zoals wij mensen dat doen.
