Mannelijke chimpansees kunnen ontzettend onaardig en zelfs gewelddadig zijn tegen vrouwtjes. Onderzoekers vroegen zich af waarom. Nu blijkt dat de mannetjes die vrouwtjes langdurig het leven zuur maken, de meeste nakomelingen krijgen.
Genetisch gezien zijn chimpansees het meest nabije familielid van onze soort: de mens. Maar als het om paargedrag gaat, kunnen chimpansees en mensen haast niet meer verschillen. Waar een mens zich doorgaans voorafgaand aan een vrijpartij van zijn beste kant moet laten zien, maakt een chimpansee het leven van het vrouwtje waarmee hij paren wil allesbehalve prettiger. “Soms slaan ze de vrouwtjes echt, of stompen ze en veroorzaken wonden,” vertelt onderzoeker Anne Pusey.
Theorie
Lang vroegen onderzoekers zich af wat de functie van dit gedrag is. Een theorie was dat de agressie het voortplantingssucces van de mannetjes vergrootte. Maar klopte dat wel? Pusey en haar collega’s besloten de theorie te toetsen. Ze doken daarvoor in gegevens die zestien jaar op rij door dagelijks chimpansees te bestuderen, verzameld waren. Naast die observaties hadden de onderzoekers ook DNA van de geobserveerde chimpansees tot hun beschikking, waardoor ze in staat waren om van de 31 jonge chimpansees die in de observaties opdoken de vaders vast te stellen.
Twee vormen van agressie
In hun studie maken de onderzoekers onderscheid tussen twee soorten agressie: agressie op korte termijn en agressie op lange termijn. Onder agressie op korte termijn verstaan ze agressie die mannetjes vertonen wanneer vrouwtjes vruchtbaar zijn. Onder lange termijn agressie verstaan ze agressie die mannetjes vertonen in de periode voordat vrouwtjes vruchtbaar zijn.
Vaderschap
Uit het onderzoek blijkt dat agressie op korte termijn (tijdens de vruchtbare periode van de chimpansee) de kans dat een mannetje copuleerde vergrootte. Maar verrassend genoeg kon die agressie niet gebruikt worden om te voorspellen of de chimpansee ook veelvuldig vader zou worden. Wat wel een goede voorspelling van het vaderschap bleek te geven was de agressie die de mannetjes vertoonden wanneer de vrouwtjes zich niet in hun vruchtbare periode bevonden. “Langdurige agressie vergrootte de kansen dat een mannetje vader werd,” stelt onderzoeker Joseph Feldblum. “Mannetjes die meer agressie vertoonden jegens vrouwtjes die zich niet in hun vruchtbare periode bevonden, hadden een grotere kans om vader te worden van de kinderen van deze vrouwtjes en dat was met name waar voor de mannetjes met de hoogste status.”
Het onderzoek suggereert dat de eerder genoemde theorie klopt. “Seksuele dwang werkt voor chimpansees, omdat vrouwtjes tijdens elke vruchtbare periode met de meeste mannetjes in hun groep paren, waardoor mannetjes aangespoord worden om de keuzes van het vrouwtje te beperken.” Het lijkt erop dat de natuurlijke selectie een voorkeur heeft voor mannetjes die agressief zijn tegen vrouwtjes. “Als agressie het voortplantingssucces vergroot, helpt dat verklaren waarom agressie van het mannetje jegens het vrouwtje in zoveel verschillende populaties chimpansees terugkomt.”