Tot nu toe is het heel lastig om te genezen van een hersentumor. Bijna altijd blijven er tumorcellen achter. Maar een nieuwe speciale hydrogel biedt hoop voor met name glioblastoom-patiënten, de dodelijkste en meest voorkomende vorm van hersenkanker.
De gel wordt direct na het weghalen van de tumor aangebracht in de hersenen om achtergebleven kankercellen uit te roeien. Onderzoekers van de Amerikaanse Johns Hopkins University hebben de nieuwe behandeling getest op een groep muizen die de agressieve hersentumor onder de leden hadden. De resultaten zijn verbluffend: bij geen van de behandelde muizen is de tumor teruggekeerd. Dat betekent dus een genezingspercentage van 100 procent.
Injectie met hydrogel
“Ondanks de technologische vooruitgang in ons vakgebied is er een grote behoefte aan nieuwe behandelmethodes”, zegt hoofdonderzoeker Honggang Cui. “We zijn ervan overtuigd dat deze gel in de toekomst gebruikt gaat worden bij de behandeling van hersentumoren. Zo kan de effectiviteit van de behandeling aanzienlijk verbeteren door de hydrogel te gebruiken in combinatie met een operatie om de tumor weg te halen.”
De onderzoekers combineerden een bekend medicijn tegen kanker met een antilichaam in een vloeibare oplossing. Als dit wordt geïnjecteerd in de hersenen dan vormt zich een gel, die de microscopisch kleine groeven invult die overblijven na het weghalen van de tumor. De hydrogel bereikt op deze manier met tumorcellen geïnfecteerde plekken die bij de operatie zijn gemist. Het lijkt erop dat de nieuwe gel effectiever achtergebleven kankercellen kan vernietigen en tumorgroei kan onderdrukken dan de huidige medicatie.
Immuunreactie
Hoe dat werkt? De gel blijkt bij de muizen een immuunrespons op te wekken tegen de glioblastoomcellen. Deze respons kan het lichaam uit zichzelf meestal niet activeren. De wetenschappers stopten nieuwe tumorcellen in de hersenen van de genezen muizen, waarop het immuunsysteem van de muizen de kanker versloeg zonder hulp van extra medicatie. De onderzoekers concluderen daarom dat de gel niet alleen ervoor zorgt dat overgebleven kankercellen met succes worden bestreden, maar ook dat het immunologische geheugen van de muizen is geherprogrammeerd.
Eerst opereren
Opereren is nog steeds nodig om dit soort hersenkanker te genezen, zeggen de onderzoekers. Als de gel direct in de hersenen wordt geïnjecteerd zonder de tumor te verwijderen, dan dalen de overlevingskansen naar 50 procent. “De operatie verlicht de druk op het herstellende vermogen van het lichaam. Op deze manier heeft de gel meer tijd om het immuunsysteem te activeren, zodat de kankercellen kunnen worden vernietigd”, legt Cui uit.
Chemotherapie en immunotherapie ineen
De gel-oplossing zit vol nanodraden bestaande uit paclitaxel, een medicijn dat al langer wordt ingezet in de strijd tegen onder andere borst- en longkanker. Deze filamenten zorgen er tegelijk voor dat het antilichaam aCD47 op de plek van bestemming kan komen. De gel wordt gelijkmatig aangebracht in de hersenholtes waar de kans op achtergebleven tumorcellen het grootst is en is in staat om deze medicatie wekenlang geleidelijk af te geven aan het hersenweefsel. Het antilichaam richt zich op macrofagen, die bij glioblastomen voor razendsnelle tumorgroei zorgen. De veelbelovende behandeling is in feite chemotherapie en immunotherapie in één. Normaal gesproken is het erg moeilijk om antilichamen en anti-kankermedicijnen tegelijk toe te dienen vanwege de moleculaire opbouw van de ingrediënten.
Tijd voor klinisch studies
“Het is nog nooit gebeurd dat alle muizen in een glioblastoom-studie overleefden”, zegt professor Betty Tyler. “Het idee dat deze nieuwe hydrogel de overlevingskansen van glioblastoom-patiënten sterk gaat verbeteren, is geweldig. Deze revolutionaire oplossing combineert chemotherapie en immunotherapie en kan direct in de hersenen worden aangebracht na het chirurgisch weghalen van de tumor. Daarom werkt het zo effectief.”
Nu is het de hoogste tijd voor een klinische studies bij mensen, maar dat is nog niet zo eenvoudig. “Het is een uitdaging om dit indrukwekkende laboratoriumresultaat om te zetten in goed uitgevoerde klinische trials, zodat we mensen die lijden aan glioblastoom een betere kans op genezing kunnen bieden”, legt hersenchirurg Henry Brem uit. Er is dus nog een lange weg te gaan, maar de resultaten van deze studie zijn heel bemoedigend.