Het zeldzame object blijkt over een lange coma te beschikken. Is het dan toch een komeet?
Onderzoekers hebben in een nieuwe studie een zogenaamde actieve centaur ontdekt. Een bijzonder vondst. Sinds 1927 zijn er slechts achttien van dit soort actieve centaur-planetoïden aangetroffen. De bestudeerde planetoïde bevindt zich in een heuse identiteitscrisis. Want ondanks zijn status als centaur gedraagt hij zich toch wel opmerkelijk veel als komeet.
Wat zijn centaur-planetoïden?
Een centaur is eigenlijk een planetoïde die kenmerken vertoont van zowel planetoïden als kometen. Ze zijn dan ook vernoemd naar de mythologische centaur die half mens half paard is. Centaur-planetoïden bestaan grotendeels uit ijs en draaien tussen de banen van Jupiter en Neptunus rond de zon. Aangenomen wordt dat ze hun oorsprong hebben in de Kuipergordel, in de buitenste regionen van ons zonnestelsel. “Centauren zijn interessant omdat het een soort overgangsobjecten zijn,” legt onderzoeker Colin Chandler in een interview met Scientias.nl uit. “Ze kunnen inactief lijken zoals planetoïden, of juist komeetachtige kenmerken vertonen. Ze worden beschouwd als overgangsobjecten omdat men denkt dat ze voorbij de baan van Neptunus ontstaan en vervolgens naar binnen migreren, naar het Centaur-gebied. Hier voegen ze zich bij de Jupiter-familie (kometen met een halve lange as van minder dan 5 AE, red.) of worden uit het zonnestelsel geworpen.”
Centaur 2014 OG392
In de studie namen de onderzoekers Centaur 2014 OG392 onder de loep. Dit planetaire hemellichaam werd in 2014 ontdekt. Maar met deze centaur is iets opmerkelijks aan de hand. Zo blijkt het object behoorlijk actief te zijn. “Actief betekent in deze context dat er materiaal verloren gaat,” legt Chandler uit. “Meestal denken we dan aan komeetstaarten of een coma; een wolk van stofdeeltjes en gas rondom een object.” En dat is best een beetje vreemd. We weten dat centauren komeetachtige kenmerken kunnen vertonen en soms ook over een staart of coma kunnen beschikken. Maar de bestudeerde centaur lijkt zich toch wel heel erg als komeet te gedragen. “We ontdekten een coma met een lengte van wel 400.000 km vanaf OG392 2014,” aldus Chandler.
De activiteit op Centaur 2014 OG392 is om meerdere redenen opmerkelijk. “Gedeeltelijk vanwege de afstand van het object tot de zon,” zegt Chandler. “Het object bevindt zich twee keer zo ver van de zon als Jupiter.” Dit betekent dat het object zich in een koud gebied bevindt waardoor het onwaarschijnlijk is dat de activiteit wordt veroorzaakt door sublimatie van water of methanol (overgang van ijs naar gas, waarbij de vloeistoffase wordt overgeslagen). Kometen worden meestal actiever naarmate ze dichter bij de zon in de buurt komen, waardoor het object opwarmt en waterijs kan sublimeren. Maar Centaur 2014 OG392 bevindt zich nog in de buitenste, koudste regionen van ons zonnestelsel. “Daarnaast zagen we in archiefbeelden uit 2017 dat Centaur 2014 OG392 ook al actief was,” zegt Chandler. “Dit betekent dat het hoogst onwaarschijnlijk is dat de ontdekte activiteit het gevolg is van een botsing met een andere planetoïde.” De onderzoekers denken dan ook dat er met Centaur 2014 OG392 iets anders aan de hand is. “We denken dat kooldioxide en/of ammoniak de waargenomen activiteit kan verklaren,” concludeert Chandler.
Toch een komeet
De centaur bevindt zich dus in een heuse identiteitscrisis. Want kan een centaur met zo’n grote, opmerkelijke coma nog wel tot de centauren gerekend worden? het Minor Planet Center – het centrum van het Smithsonian Astrophysical Observatory dat zich toelegt op het bijhouden, controleren, berekenen en verspreiden van gegevens van planetoïden en kometen – vindt van niet. Als resultaat van de ontdekking van het onderzoeksteam is Centaur 2014 OG392 dan ook opnieuw geclassificeerd: als komeet. Het object staat dan ook vanaf heden bekend als C / 2014 OG392 (PANSTARRS). “De belangrijkst vereiste voor de aanduiding als komeet, is dat een object duidelijke tekenen van activiteit vertoont,” legt Chandler desgevraagd uit. “Meestal beschikken ze over een klassieke staart, over de sluier van materiaal die we coma noemen, of beide. Op onze afbeeldingen van Centaur 2014 OG392 zien we een zeer uitgesproken coma en misschien zelfs een zwakke staart.” En dat was voldoende voor het Minor Planet Center om het object opnieuw te classificeren. “Ik ben erg enthousiast dat het Minor Planet Center een nieuwe aanduiding aan het object heeft toegekend die past bij de activiteit die we op dit ongewone object hebben ontdekt,” aldus Chandler.
Vluchtige stoffen
Maar de studie heeft ook nog andere interessante implicaties. “Centauren zijn een potentieel vluchtig reservoir, wat betekent dat ze een aanzienlijke hoeveelheid vluchtige stoffen kunnen herbergen,” zegt Chandler. “We weten dat er na de vorming van de aarde, veel water op onze planeet is afgeleverd. Maar hoeveel, wanneer en van waar? Dat blijven allemaal open vragen. Centauren kunnen mogelijk belangrijke aanwijzingen geven over de oorsprong van vluchtige stoffen op aarde en waar deze vluchtige stoffen tegenwoordig door het zonnestelsel worden verspreid.”
De bevindingen verschaffen dus niet alleen meer inzicht in een opmerkelijke centaur die zich in een identiteitscrisis bevindt. Mogelijk levert het ook meer informatie op over waar belangrijke bouwstenen voor leven op aarde vandaan komen. De resultaten zijn hoe dan ook veelbelovend. “Het was sowieso een grote verrassing om een actieve Centaur te vinden,” antwoordt Chandler op de vraag wat hem het meest aan de studie verraste. “Sinds 1927 zijn er minder dan twintig actieve Centauren ontdekt. Bovendien zijn het hele zwakke objecten. Het was dan ook ongelofelijk spannend om de eerste beelden te zien en te realiseren dat we een heel zeldzaam object hadden gevonden.”
