Het Arctisch gebied brandt op een heel nieuwe manier.
Tegenwoordig komen er steeds vaker grote branden voor in het Arctisch gebied. Het is een kwestie die veel wetenschappers zorgen baart. Ook dit jaar begon het brandseizoen twee maanden eerder dan normaal. Bovendien strekte de vuurzeeën zich uit over een ongekend groot gebied. Het is echter niet alleen deze grootte van de brandende gebieden die alarmerend is. “We merken andere trends op,” vertelt onderzoeker Merritt Turetsky. “En die vertellen ons hoe de branden in het Arctische gebied veranderen en wat dit betekent voor ons toekomstige klimaat.”
Het gaat er dit jaar in het noordpoolgebied heftig aan toe. Tussen 1 januari en 31 augustus kwam er door branden in het gebied al meer CO2 vrij dan in heel 2019. Zo kwam er tussen 1 januari en 31 augustus 244 megaton CO2 vrij terwijl in 2019 woedende branden in hetzelfde gebied verantwoordelijk waren voor de uitstoot van zo’n 181 megaton CO2. Aangenomen wordt dat de toename te herleiden is naar droogte en hogere temperaturen en dus een direct gevolg is van het veranderend klimaat. Er dreigt zo volgens onderzoekers een vicieuze cirkel te ontstaan, waarbij een veranderend klimaat leidt tot omstandigheden waardoor hoog in het noorden gemakkelijker branden ontstaan en de branden vervolgens weer bijdragen aan een verdere klimaatverandering.
De onderzoekers analyseerden in hun studie, gepubliceerd in het vakblad Nature Geoscience, satellietgegevens van het Russische noordpoolgebied om de om zich heen slaande branden nauwgezet in kaart te brengen. Hoewel bosbranden op permafrost in Siberië ten zuiden van het noordpoolgebied niet ongewoon zijn, ontdekte het team dat er met name in 2019 en 2020 immense branden hebben gewoed in gebieden die normaal gesproken niet zo snel vlam vatten. “Als gevolg hiervan,” zegt onderzoeksleider Jessica McCarty, “ontstaan er eerder in het seizoen al Arctische branden in landschappen die voorheen als vuurbestendig werden beschouwd.”
Zombiebranden
Het betekent dat het Arctische gebied nu op een heel nieuwe manier brandt. En in de studie hebben de onderzoekers twee nieuwe kenmerken van de recente poolbranden aan het licht gebracht. De eerste kan geschaard worden onder de noemer ‘zombiebranden’. Dat zijn eigenlijk branden van het jaar ervoor die in de wintermaanden in koolstofrijk turf ondergronds hebben gesmeuld en vervolgens vroeg in het voorjaar weer aan het oppervlak oplaaien. “We weten eigenlijk weinig over de gevolgen hiervan in het noordpoolgebied,” merkt Turetsky op. “Behalve dat ze kunnen betekenen dat ernstige branden in één jaar de weg vrijmaken voor nog meer branden in de volgende zomer.”
Vuurbestendige vegetatie
Het tweede kenmerk is het vlam vatten van normaal gesproken vuurbestendige vegetatie. Terwijl toendra in het hoge noorden door klimaatverandering warmer en droger wordt, beginnen vegetatietypen die doorgaans niet als brandbaar worden aangemerkt, vlam te vatten. Denk bijvoorbeeld aan bepaalde struiken, grassen, mossen en turf. Normaliter natte landschappen – zoals moerassen en vennen – drogen ook steeds vaker uit waardoor ze makkelijker in brand vliegen.
Permafrost
Deze ingrijpende veranderingen kunnen aanzienlijke gevolgen hebben voor het Arctische landschap, zijn bewoners en het mondiale klimaat, zo waarschuwen de onderzoekers. Meer dan de helft van de branden die dit jaar in Siberië hebben gewoed, bevond zich ten noorden van de poolcirkel op permafrost met veel grondijs. Dit type permafrost houdt enorme hoeveelheden koolstof vast uit oude biomassa. En als dit permafrost dooit, komt er methaan en koolstofdioxide vrij, waardoor deze broeikasgassen naar de atmosfeer worden getransporteerd en zo een bijdrage leveren aan de opwarming van de aarde. “Bijna alle branden van dit jaar binnen de poolcirkel vonden plaats op permafrost, ” vertelt onderzoeker Thomas Smith. “En meer dan de helft van deze branden woeden op oude koolstofrijke veengronden.” En dat is alarmerend. “De recordhoge temperaturen en de daarmee gepaard gaande branden hebben het potentieel om deze belangrijke koolstofput in een koolstofbron te veranderen,” licht Smith toe. “Hierdoor zal de opwarming van de aarde nog verder toenemen.”
Lokaal
Meer lokaal veroorzaakt het abrupt ontdooien van ijsrijk permafrost aangewakkerd door bosbranden bodemdaling, overstromingen, putten en kraters en kan het grote gebieden onder meren en moerassen laten zinken. En dit verstoort niet alleen het leven en het levensonderhoud van Arctische bewoners, maar kan er ook voor zorgen dat broeikasgassen die in de bodem opgeslagen liggen, een weg naar de atmosfeer weten te vinden.
De ernst van de recente Arctische branden onderstreept de dringende behoefte om de veranderingen die in het noordpoolgebied plaatsvinden, beter te begrijpen. Bovendien zijn er nieuwe instrumenten en benaderingen nodig om het ontstaan van branden en de grootte van een gebied dat in lichterlaaie opgaat, beter te kunnen meten. Modellen en teledetectie kunnen helpen, maar alleen als ze worden gecombineerd met lokale, gespecialiseerde kennis over waar koolstof, opgeslagen in turf of permafrost, kwetsbaar is voor verbranding en hoe omgevingen veranderen na desastreuze vuurzeeën. “Bij het bewaken van de branden hebben we wereldwijde samenwerking, investeringen en actie nodig,” betoogt McCarty. “Daarnaast hebben we methodes nodig om branden op permafrost of turfgronden in het noordpoolgebied te bestrijden. Er is geen tijd te verliezen.”
